ទៅកាន់បិណ្ឌ យល់ពីកាន់បិណ្ឌ
#ធម៌ #ស្រឡាញ់ធម៌ #ស្អប់ធម៌
#ស្រឡាញ់ធម៌គឺបដិបត្តិធម៌ #មានន័យថា #វៀរចាកបរាជ័យទាំង១២ប្រការបាន
កុសលាធម្មា អកុសលាធម្មា អព្យាកតាធម្មា.............មានធម៌ដែលជាកុសល មានធម៌ដែលជាអកុសល មានធម៌ដែលជាអព្យាក្រឹត្យ.....
សប្បាយចិត្តក៏ជាធម៌ មិនសប្បាយចិត្តក៏ជាធម៌ ធ្វើចិត្តស្មើៗក៏ជាធម៌
អាវសក៏ជាធម៌ អាវខ្មៅក៏ជាធម៌ អាវក្រឡេក្រឡាក៏ជាធម៌។ល។ និង ។ល។
@ ធម៌ គឺអ្វីៗដែលមានឈ្មោះ ទាំងដែលអាចប៉ះពាល់បាន និងមិនអាចប៉ះពាល់បាន ឬទាំងជានាមធម៌និងរូបធម៌ (របស់) ឬ (នាម)
@ ធម៌ គឺលក្ខណ: ឬគុណសម្បត្តិនៃ របស់ នោះ (គុណនាម)៖ ក្តៅ ត្រជាក់ ស្រួយ កាច ស្លូត ហឹង្សា អហឹង្សា...
@ ការបដិបត្តិចំពោះ ការប្រព្រឹត្តិចំពោះ ការតបស្នងចំពោះ (deal, response) គុណនាម នៃរបស់នោះ តាមវិធីណានីមួយ ទៅតាមចេតនានៃបុគ្គលម្នាក់ៗ ។ កែវស្រួយ ទឹកក្តៅ ភ្លើងឆេះ ចិត្តក្តៅ បុគ្គលហឹង្សា....ម្នាក់ៗប្រព្រឹតចំពោះគុណនាមទាំងនេះ ដោយឡែកៗពីគ្នា....
@ លទ្ធផលដែលកើតចេញអំពីការតបស្នង ចំពោះគុណនាមទាំងនោះ ដែលអាចជាសុខ ជាទុក្ខ ឬជាធម្មតាៗ ដល់អ្នកដែលប្រព្រឹត្តិនោះ .
ចុះអ្នកស្រឡាញ់ធម៌ និងអ្នកស្អប់ធម៌ នោះ ដូចម្តេច?
ការបដិបត្តិចំពោះ ការប្រព្រឹត្តិចំពោះ ការតបស្នងចំពោះ (deal, response) គុណនាម នៃរបស់នោះ មានវិធី និង ទៅតាមវិថី រៀងៗខ្លួន។ ខ្មែរ ១៤ លាននាក់ មាន១៤លានវិធី ឬច្រើនជាងនេះ។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ លោកបានរកឃើញនូវវិថី និងវិធី សម្រាប់តបស្នងចំពោះធម៌ទាំងឡាយ ដែលនឹងនាំមកនូវសេចក្តីសុខ សន្តិភាព ដល់អ្នកដែលតបស្នងតាមវិថី និងវិធីរបស់ព្រះអង្គ។
@ វិថីដែលមិនងប់ងល់ទៅស្តាំពេក ឬឆ្វេងពេក តឹងពេក ឬ ធូររលុងពេក តែជាវិថីមធ្យម វិថីដែលអាចអោយពាក្យថាពេកទាំងសងខាង ខិតជិតចូលគ្នាបាន រស់នៅជាមួយគ្នាបាន លះបង់ទាំងសងខាង អោយគ្នាទាំងសងខាង ដូចជាដៃដែលលើកប្រណម្យសំពះនៅចំកណ្តាលបេះដូង ឬនៅពីលើក្បាល តាមទំនៀមអាស៊ី ឬ ដៃស្តាំរបស់យើង លូកទៅចាប់ដៃស្តាំ របស់ម្នាក់ទៀត នៅចំកណ្តាល។ បច្ចប្បន្ន ខ្លះក៏ប្រើពាក្យសម្បទាន ខ្លះក៏ប្រើពាក្យ សមាហរណកម្ម។ ព្រះពុទ្ធអង្គ លោកហៅវិធីនេេះថា មជ្ឈិមាបដិបទា ដែលតែងប្រែថា ផ្លូវកណ្តាល តែខ្ញុំសូមប្រែថា ផ្លូវមធ្យម វិញ ព្រោះ មជ្ឈិម ជាភាសាបាលី ឯ មធ្យមជាភាសាសំស្ក្រឹត មានន័យដូចគ្នា តែខ្មែរយើងយល់ដោយល្អៀងន័យខ្លះ។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ លោកបានរកឃើញនូវវិថី និងវិធី សម្រាប់តបស្នងចំពោះធម៌ទាំងឡាយ ដែលនឹងនាំមកនូវសេចក្តីសុខ សន្តិភាព ដល់អ្នកដែលតបស្នងតាមវិថី និងវិធីរបស់ព្រះអង្គ។
@ វិថីពុទ្ធ ជាវិថីដែលមិនងប់ងល់ទៅស្តាំពេក ឬឆ្វេងពេក តឹងពេក ឬ ធូររលុងពេក តែជាវិថីមធ្យម វិថីដែលអាចអោយពាក្យថាពេកទាំង សងខាង ខិតជិត ចូលគ្នាបាន រស់នៅជាមួយគ្នាបាន លះបង់ទាំង សងខាងអោយគ្នា ទាំងសងខាង ដូចជាដៃដែលលើកប្រណម្យសំពះ នៅចំកណ្តាលបេះដូង ឬនៅពីលើក្បាល តាមទំនៀមអាស៊ី ឬ ដៃស្តាំ របស់យើង លូកទៅចាប់ ដៃស្តាំរបស់ម្នាក់ទៀត នៅចំកណ្តាល។ បច្ចប្បន្ន ខ្លះក៏ប្រើពាក្យសម្បទាន ខ្លះក៏ប្រើពាក្យ សមាហរណកម្ម។ ព្រះពុទ្ធអង្គ លោកហៅវិធីនេេះថា មជ្ឈិមាបដិបទា ដែលតែងប្រែថា ផ្លូវកណ្តាល តែខ្ញុំ សូមប្រែថា ផ្លូវមធ្យម វិញ ព្រោះ មជ្ឈិម ជាភាសាបាលី ឯ មធ្យម ជា ភាសាសំស្ក្រឹត មានន័យដូចគ្នា តែខ្មែរយើងយល់ដោយល្អៀង ន័យខ្លះ។
មជ្ឈិមាបដិបទា ជាវិថីដែលកើតឡើងពីការស្រាវជ្រាវអស់រយៈពេលយ៉ាង ហោចណាស់ក៏១៩ឆ្នាំដែរ។ បើគិតចាប់តាំងពីបានរៀបអភិសេកមហេសី ក្នុងព្រះជន្ម ១៦វស្សា រហូតដល់ព្រះជន្ម២៩វស្សា (១៣ឆ្នាំ) ព្រះអង្គម្ចាស់ សិទ្ធត្ថៈ ទ្រង់រីករាយនឹងជីវិតបែបសម្ភារៈនិយម ដែលក្នុងភាសាសម័យ នោះ ហៅថា កាមសុខល្លិកានុយោគ (materialism, consumerism) ដោយមានអ្វីៗ ដែលព្រះអង្គម្ចាស់ដែលបំតុងនឹងគ្រងរាជ្យមួយអង្គ អាចរកបាន។ តែវិថីបែបនេះ មិនអាចអោយព្រះរាជកុមាររកបាននូវ សេចក្តីសុខដែលលោកគិតថាជាសេចក្តីសុខដ៏ពិតប្រាកដបានឡើយ។ ព្រះជន្ម២៩ឆ្នាំ ព្រះរាជកុមារក៏ចេញទៅបួសជាសមណៈ កោរសក់ ស្លៀកពាក់ស្បង់ចីវរតែមួយបន្លាស់ នឹងបន្ថយអាហារ ពីមួយថ្ងៃបន្តិចៗ រហូតដល់មួយថ្ងៃត្រឹមតែបាយមួយគ្រាប់ ដោយសង្ឃឹមថា អាចនឹងរកសេចក្តីសុខបានយ៉ាងពិតប្រាកដ (៦ឆ្នាំ)។
ព្រះអង្គបានដួលដេកលើផែនដីដោយមិនមានកម្លាំងទ្រទ្រង់អាចអង្គុយ បាន។ សេចក្តិសុខពិតប្រាកដ ក៏នៅតែមិនបានទទួល មានតែទុក្ខវេទនា តែប៉ុណ្ណោះ។ សម្លេងពិណ (ពួកដន្ត្រីខ្សែ) បានចូលមកដាស់តឿន សតិព្រះសមណៈដែលនៅតែស្បែកនឹងឆ្អឹង អោយគិតឃើញថា ខ្សែពិណ ដែលរឹតដោយធូររលុង ស្តាប់ទៅមិនពីរោះទេ ឯខ្សែពិណដែលរឹតតឹងពេក និងកាន់តែតឹងទៅៗ ប្រាកដជាដាច់ មិនខាន។ ព្រះអង្គក៏លះបង់វិថី តឹងពេក នេះចេញ ហើយក៏សាកបន្ធូរបន្ថយនូវអ្វីដែលតឹងពេកនោះ ម្តងបន្តិចៗ នឹងតម្លើងការបដិបត្តិដែលធូររលុងពេក អោយតឹងជាងមុន ម្តងបន្តិចៗដែរ រហូតទាល់តែ បានជួបគ្នានៅត្រង់ ចំណុចមធ្យមមួយ ដែលល្មម ហើយក៏បដិបត្តិជាបន្តបន្ទាប់ រហូតទាល់តែបាននូវ សុខសន្តិមួយដ៏ពិតប្រាកដ (អរិយសុខ) និងបានត្រាស់ដឹងជាព្រះពុទ្ធ។
ដូច្នេះ មជ្ឈិមាបដិបទា គឺជាផ្លូវដែលម្នាក់ៗអាចរកឃើញបានដោយ ខ្លួនឯង និងកំណត់ថា ត្រឹមណាដែលល្មមនឹងខ្លួន បាន។
#ស្រឡាញ់ធម៌ គឺ ការយកវិធីអរិយសច្ចទាំង៤ប្រការមកអនុវត្ត ក្នុងផ្លូវល្មម ផ្លូវមធ្យម
ឈ្មោះថាមនុស្សសម្បត្តិ ឬអង្គប្រកបរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ តាមតាមការយល់របស់ខ្ញុំ បែបពុទ្ធសាសនា គឺមនុស្សម្នាក់ៗត្រូវមាន ទស្សនៈវិស័យ (ទិដ្ឋិ) មានការគិត (សង្កប្បៈ) មានភាសានិយាយ (វាចា) មានអំពើ (កម្ម) មានការចិញ្ចឹមជីវិត (អាជីវៈ) មានសេចក្តីព្យាយាម (វាយាមៈ) មានការដឹងច្បាស់នូវអ្វីដែលកំពុងធ្វើ (សតិ) និងមានការផ្តោត អារម្មណ៍លើអ្វីដែលកំពុងធ្វើនោះ (សមាធិ)។ ទាំង៨នេះ ជាឧបករណ៍ ដែលមនុស្សប្រើបានទាំងក្នុងអ្វីដែលធម្មជាតិ និងសង្គមមនុស្សសន្មត ថាត្រូវឬខុស។ បើប្រើឧបករណ៍នេះទៅ ធ្វើឲ្យជីវិតខ្លួន ជីវិតសង្គម និងជីវិតធម្មជាតិ បាននូវសេចក្តីទុក្ខ មានបញ្ហាកើតឡើង កើតអន្តរាយ បែបនេះក៏ហៅថា ប្រើប្រាស់សម្បត្តិមនុស្សរបស់ខ្លួននៅក្នុងផ្លូវខុស (មិច្ឆា) តែបើធ្វើឲ្យជីវិតខ្លួន ជីវិតសង្គម និងជីវិតធម្មជាតិ បាននូវសេចក្តី មិនមានបញ្ហាកើតឡើង មិនកើតអន្តរាយ បែបនេះក៏ហៅថា ប្រើប្រាស់ សម្បត្តិមនុស្សរបស់ខ្លួននៅក្នុងផ្លូវត្រូវ(សម្មា)។ ក្នុងភាសាពុទ្ធសាសនា លោកហៅថា គាមិនីបដិបទា អាចប្រែថា វិធីឬផ្លូវប្រតិបត្តិរបស់មនុស្ស ចំពោះគុណនាមនីមួយៗ ដែលមនុស្សត្រូវជំពាក់ទាក់ទងជាមួយ។
ព្រះពុទ្ធអង្គលោកបានរកឃើញនូវឧបករណ៍សាកលទាំង៨ របស់មនុស្ស តាំងពី ២៦០០ឆ្នាំមុនមកម្លេះ ដោយការបង្ហាញជាភស្តុតាងឲ្យគេឃើញថា ឧបករណ៍ទាំង៨នេះ បើប្រើទៅតាមការណែនាំរបស់លោក គឺនឹងអាច ទទួលបាននូវសេចក្តីសុខដ៏ពិតប្រាកដដូចព្រះអង្គជាមិនខាន ដូចដែល យើងបានឃើញនិងដឹងហើយថា រយៈពេល២៦០០ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ពុទ្ធសាសនាកាន់តែមានការយកចិត្តទុកដាក់ពីមនុស្សក្នុងពិភពលោកកាន់តែច្រើនឡើងៗ ព្រោះនៅពេលដែលយកទៅប្រើឲ្យត្រូវទៅតាមការណែ នាំរបស់ព្រះអង្គ លទ្ធផលក៏ទទួលបានដោយការពេញចិត្តពីបុគ្គល ម្នាក់ៗ ដែលប្រព្រឹត្តតាមព្រះអង្គ ក្នុងផ្លូវមួយដែលជាមធ្យមនិងល្មម ទៅតាមបុគ្គលម្នាក់ៗនោះ។
មុននឹងប្រើប្រាស់ឧបករណ៍នេះ ដើម្បីដោះស្រាយរឿងអ្វីមួយ ព្រះពុទ្ធអង្គលោកណែនាំឲ្យ៖
ទី១ ត្រូវស្គាល់ឲ្យច្បាស់នូវរឿងនោះ បញ្ហានោះ សេចក្ទីទុក្ខ លំបាក សេចក្តីអន្តរាយនោះ ដោយប្រាកដថា នោះពិតជាបញ្ហាដែលយើង ចង់ដោះស្រាយមែន។ ឧទាហរណ៍ថាយើងទៅរកពេទ្យ។ ពេទ្យសួរថា ឈឺអ្វី។ យើងឆ្លើយថា ឈឺពោះ។ ពេទ្យនោះ ក៏យកថ្នាំក្រពះមកឲ្យយើង លេប។ តាមពិត ពាក្យថាពោះមួយម៉ាត់នេះ អាចជាឈឺក្រពះ ឈឺពោះ វៀនតូច-ធំ លំពែង ប្រម៉ាត់ ថ្លើម ។ល។និង។ល។ ដោយហោចទៅ សូម្បី តែឃ្លានបាយ ក៏អាចឈឺពោះដែរ។ បែបនេះ មិនមែនជាការកំណត់បញ្ហា ដោយត្រឹមត្រូវទេ។
ទី២ ត្រូវស្រាវជ្រាវឲ្យឃើញថា បញ្ហាឬសេចក្តីទុក្ខនេះ វាបណ្តាលមក ពីអ្វី។ កាលពីដើមខែតុលានេះ ខ្ញុំទៅសៀមរាបដើម្បីចូលរួមសិក្ខាសាលា ធ្វើផែនការសម្រាប់៣ឆ្នាំក្រោយជាមួយម្ចាស់ជំនួយ មូលនិធិខុនរ៉ាដ។ ទៅដល់គេងបានមួយយប់ ព្រឹកឡើញ៉ាំបបរសនៅនឹងសណ្ឋាគារ។ ទើប តែបានមួយចានស្រាប់តែឈឺពោះ រាក និងរកក្អួត ទ្រាំមិនបាន ក៏ទៅ រកពេទ្យ។ ពេលនោះក៏គិតថា អញហូបអីខុសដឹង៖ មុនចេញពីផ្ទះទៅ ពេលព្រឹក ប្រពន្ធគាត់ស្លម្ជូរផ្កាស្នោឲ្យញ៉ាំ។ ពេលម៉ោង២រសៀល ក៏ទៅដល់សៀមរាប។ មួយសន្ទុះក៏បានទៅញ៉ាំបុកល្ហុងក្តាមប្រៃ។ លុះពេទ្យសួរក៏ប្រាប់តាមដំណើរ។ វេជ្ជបណ្ឌិតក៏ ឲ្យសម្រាក នៅមន្ទីរ ព្យាបាល។ ពេទ្យគេបូមឈាមយកទៅវិភាគ គេដាក់សេរ៉ូមធម្មតាសិន ដើម្បីបំពេញជាតិទឹកដែលចេញពីខ្លួនច្រើនពេកតាមផ្លូវក្រោម ចាក់ឆ្នាំបំបាត់ការឈឺចាប់មួយរយៈសិន (មិនសូវទុកចិត្តដែរ រឿងចាក់ថ្នាំ)។
ទី៣ កំណត់គោលដៅថា ត្រូវធ្វើយ៉ាងណាជាមួយបញ្ហានោះ អាចជាទេ មានលទ្ធភាពដឿស្រាយទេ។ ជាសំខាន់ មានជំនឿថាអាចព្យាបាល បាន។ ដល់អស់សេរ៉ូមកន្លះលីត្រ ឧបដ្ឋាកយិកា ក៏យកមកកន្លះលីត្រ ទៀត ហើយយកថ្នាំមួយចំនួនមកទៀត ដោយប្រាប់ថា បរិមាណ គ្រាប់ឈាមស ឡើងច្រើន ជាសញ្ញានៃមេរោគចូលវាយលុក ដូច្នេះត្រូវ កំចាត់មេរោគនេះចេញអស់ ទើបជា ត្រឡប់មកប្រក្រតីភាពវិញបាន។
ពេលនេះ ទើបជឿជាក់ខ្លួនឯងថា រឿងរ៉ាវឈឺពោះនេះ គឺបណ្តាលមកពីបុកល្ហុង ជាពិសេស ក្តាមប្រៃដែលនៅក្នុងហ្នឹងតែម្តង។
ទី៤ ប្រើប្រាសនូវឧបករណ៍សម្រាប់ដោះស្រាយដោយត្រឹមត្រូវ ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានោះ។ ពេទ្យក៏យកថ្នាំសម្លាប់មេរោគ មកចាក់បន្ថែមឲ្យខ្ញុំទៀត ជាមួយនឹងសេរ៉ូមកន្លះលីត្រទៀត។ អស់ទឹក សេរ៉ូមមួយលីត្រ ខ្ញុំក៏សុំចេញ ហើយវេជញ្ជបណ្ឌិត ក៏ឲ្យថ្នាំមួយចំនួន ទៀតមកលេបបន្ថែម។ រយៈពេលព្យាបាលទម្រាំជា ៦ថ្ងៃ។
ការអធិប្បាយនិងឧទាហរណ៍ខាងលើទាំងបួន ដែលរួមទាំងសម្បត្តិរបស់ មនុស្សទាំង៨នេះ ក្នុងពុទ្ធសាសនាលោកហៅថា ជាវិធីអរិយសច្ចៈ ជាភាសាបាលីគឺ ចតុរារិយសច្ចៈ ឬ អរិយសច្ចៈ៤ ជាអ្វីដែលសមណៈ សិទ្ធត្ថៈប្រើប្រាស់តាមវិថីមធ្យម រហូតបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធ អស់នូវកិលេស (មេរោគ) ដែលជាគ្រឿងបង្កឲ្យមាននូវសេចក្តីទុក្ខ ក្នុងផ្លូវចិត្តមនុស្ស។
កាន់បិណ្ឌ ភាគ២
បរាភាវ: បរាជ័យជាក់ ដល់ជនឯណា
ប្រកាន់ផ្លូវខុស ដប់ពីរប្រការ ដែលព្រះសម្មា
ប្រកាសទុកហើយ។
#ធម៌ #ស្រឡាញ់ធម៌ #ស្អប់ធម៌
#ស្រឡាញ់ធម៌គឺបដិបត្តិធម៌ #មានន័យថា #វៀរចាកបរាជ័យទាំង១២ប្រការបាន
កុសលាធម្មា អកុសលាធម្មា អព្យាកតាធម្មា.............មានធម៌ដែលជាកុសល មានធម៌ដែលជាអកុសល មានធម៌ដែលជាអព្យាក្រឹត្យ.....
សប្បាយចិត្តក៏ជាធម៌ មិនសប្បាយចិត្តក៏ជាធម៌ ធ្វើចិត្តស្មើៗក៏ជាធម៌
អាវសក៏ជាធម៌ អាវខ្មៅក៏ជាធម៌ អាវក្រឡេក្រឡាក៏ជាធម៌។ល។ និង ។ល។
@ ធម៌ គឺអ្វីៗដែលមានឈ្មោះ ទាំងដែលអាចប៉ះពាល់បាន និងមិនអាចប៉ះពាល់បាន ឬទាំងជានាមធម៌និងរូបធម៌ (របស់) ឬ (នាម)
@ ធម៌ គឺលក្ខណ: ឬគុណសម្បត្តិនៃ របស់ នោះ (គុណនាម)៖ ក្តៅ ត្រជាក់ ស្រួយ កាច ស្លូត ហឹង្សា អហឹង្សា...
@ ការបដិបត្តិចំពោះ ការប្រព្រឹត្តិចំពោះ ការតបស្នងចំពោះ (deal, response) គុណនាម នៃរបស់នោះ តាមវិធីណានីមួយ ទៅតាមចេតនានៃបុគ្គលម្នាក់ៗ ។ កែវស្រួយ ទឹកក្តៅ ភ្លើងឆេះ ចិត្តក្តៅ បុគ្គលហឹង្សា....ម្នាក់ៗប្រព្រឹតចំពោះគុណនាមទាំងនេះ ដោយឡែកៗពីគ្នា....
@ លទ្ធផលដែលកើតចេញអំពីការតបស្នង ចំពោះគុណនាមទាំងនោះ ដែលអាចជាសុខ ជាទុក្ខ ឬជាធម្មតាៗ ដល់អ្នកដែលប្រព្រឹត្តិនោះ .
ចុះអ្នកស្រឡាញ់ធម៌ និងអ្នកស្អប់ធម៌ នោះ ដូចម្តេច?
ការបដិបត្តិចំពោះ ការប្រព្រឹត្តិចំពោះ ការតបស្នងចំពោះ (deal, response) គុណនាម នៃរបស់នោះ មានវិធី និង ទៅតាមវិថី រៀងៗខ្លួន។ ខ្មែរ ១៤ លាននាក់ មាន១៤លានវិធី ឬច្រើនជាងនេះ។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ លោកបានរកឃើញនូវវិថី និងវិធី សម្រាប់តបស្នងចំពោះធម៌ទាំងឡាយ ដែលនឹងនាំមកនូវសេចក្តីសុខ សន្តិភាព ដល់អ្នកដែលតបស្នងតាមវិថី និងវិធីរបស់ព្រះអង្គ។
@ វិថីដែលមិនងប់ងល់ទៅស្តាំពេក ឬឆ្វេងពេក តឹងពេក ឬ ធូររលុងពេក តែជាវិថីមធ្យម វិថីដែលអាចអោយពាក្យថាពេកទាំងសងខាង ខិតជិតចូលគ្នាបាន រស់នៅជាមួយគ្នាបាន លះបង់ទាំងសងខាង អោយគ្នាទាំងសងខាង ដូចជាដៃដែលលើកប្រណម្យសំពះនៅចំកណ្តាលបេះដូង ឬនៅពីលើក្បាល តាមទំនៀមអាស៊ី ឬ ដៃស្តាំរបស់យើង លូកទៅចាប់ដៃស្តាំ របស់ម្នាក់ទៀត នៅចំកណ្តាល។ បច្ចប្បន្ន ខ្លះក៏ប្រើពាក្យសម្បទាន ខ្លះក៏ប្រើពាក្យ សមាហរណកម្ម។ ព្រះពុទ្ធអង្គ លោកហៅវិធីនេេះថា មជ្ឈិមាបដិបទា ដែលតែងប្រែថា ផ្លូវកណ្តាល តែខ្ញុំសូមប្រែថា ផ្លូវមធ្យម វិញ ព្រោះ មជ្ឈិម ជាភាសាបាលី ឯ មធ្យមជាភាសាសំស្ក្រឹត មានន័យដូចគ្នា តែខ្មែរយើងយល់ដោយល្អៀងន័យខ្លះ។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ លោកបានរកឃើញនូវវិថី និងវិធី សម្រាប់តបស្នងចំពោះធម៌ទាំងឡាយ ដែលនឹងនាំមកនូវសេចក្តីសុខ សន្តិភាព ដល់អ្នកដែលតបស្នងតាមវិថី និងវិធីរបស់ព្រះអង្គ។
@ វិថីពុទ្ធ ជាវិថីដែលមិនងប់ងល់ទៅស្តាំពេក ឬឆ្វេងពេក តឹងពេក ឬ ធូររលុងពេក តែជាវិថីមធ្យម វិថីដែលអាចអោយពាក្យថាពេកទាំង សងខាង ខិតជិត ចូលគ្នាបាន រស់នៅជាមួយគ្នាបាន លះបង់ទាំង សងខាងអោយគ្នា ទាំងសងខាង ដូចជាដៃដែលលើកប្រណម្យសំពះ នៅចំកណ្តាលបេះដូង ឬនៅពីលើក្បាល តាមទំនៀមអាស៊ី ឬ ដៃស្តាំ របស់យើង លូកទៅចាប់ ដៃស្តាំរបស់ម្នាក់ទៀត នៅចំកណ្តាល។ បច្ចប្បន្ន ខ្លះក៏ប្រើពាក្យសម្បទាន ខ្លះក៏ប្រើពាក្យ សមាហរណកម្ម។ ព្រះពុទ្ធអង្គ លោកហៅវិធីនេេះថា មជ្ឈិមាបដិបទា ដែលតែងប្រែថា ផ្លូវកណ្តាល តែខ្ញុំ សូមប្រែថា ផ្លូវមធ្យម វិញ ព្រោះ មជ្ឈិម ជាភាសាបាលី ឯ មធ្យម ជា ភាសាសំស្ក្រឹត មានន័យដូចគ្នា តែខ្មែរយើងយល់ដោយល្អៀង ន័យខ្លះ។
មជ្ឈិមាបដិបទា ជាវិថីដែលកើតឡើងពីការស្រាវជ្រាវអស់រយៈពេលយ៉ាង ហោចណាស់ក៏១៩ឆ្នាំដែរ។ បើគិតចាប់តាំងពីបានរៀបអភិសេកមហេសី ក្នុងព្រះជន្ម ១៦វស្សា រហូតដល់ព្រះជន្ម២៩វស្សា (១៣ឆ្នាំ) ព្រះអង្គម្ចាស់ សិទ្ធត្ថៈ ទ្រង់រីករាយនឹងជីវិតបែបសម្ភារៈនិយម ដែលក្នុងភាសាសម័យ នោះ ហៅថា កាមសុខល្លិកានុយោគ (materialism, consumerism) ដោយមានអ្វីៗ ដែលព្រះអង្គម្ចាស់ដែលបំតុងនឹងគ្រងរាជ្យមួយអង្គ អាចរកបាន។ តែវិថីបែបនេះ មិនអាចអោយព្រះរាជកុមាររកបាននូវ សេចក្តីសុខដែលលោកគិតថាជាសេចក្តីសុខដ៏ពិតប្រាកដបានឡើយ។ ព្រះជន្ម២៩ឆ្នាំ ព្រះរាជកុមារក៏ចេញទៅបួសជាសមណៈ កោរសក់ ស្លៀកពាក់ស្បង់ចីវរតែមួយបន្លាស់ នឹងបន្ថយអាហារ ពីមួយថ្ងៃបន្តិចៗ រហូតដល់មួយថ្ងៃត្រឹមតែបាយមួយគ្រាប់ ដោយសង្ឃឹមថា អាចនឹងរកសេចក្តីសុខបានយ៉ាងពិតប្រាកដ (៦ឆ្នាំ)។
ព្រះអង្គបានដួលដេកលើផែនដីដោយមិនមានកម្លាំងទ្រទ្រង់អាចអង្គុយ បាន។ សេចក្តិសុខពិតប្រាកដ ក៏នៅតែមិនបានទទួល មានតែទុក្ខវេទនា តែប៉ុណ្ណោះ។ សម្លេងពិណ (ពួកដន្ត្រីខ្សែ) បានចូលមកដាស់តឿន សតិព្រះសមណៈដែលនៅតែស្បែកនឹងឆ្អឹង អោយគិតឃើញថា ខ្សែពិណ ដែលរឹតដោយធូររលុង ស្តាប់ទៅមិនពីរោះទេ ឯខ្សែពិណដែលរឹតតឹងពេក និងកាន់តែតឹងទៅៗ ប្រាកដជាដាច់ មិនខាន។ ព្រះអង្គក៏លះបង់វិថី តឹងពេក នេះចេញ ហើយក៏សាកបន្ធូរបន្ថយនូវអ្វីដែលតឹងពេកនោះ ម្តងបន្តិចៗ នឹងតម្លើងការបដិបត្តិដែលធូររលុងពេក អោយតឹងជាងមុន ម្តងបន្តិចៗដែរ រហូតទាល់តែ បានជួបគ្នានៅត្រង់ ចំណុចមធ្យមមួយ ដែលល្មម ហើយក៏បដិបត្តិជាបន្តបន្ទាប់ រហូតទាល់តែបាននូវ សុខសន្តិមួយដ៏ពិតប្រាកដ (អរិយសុខ) និងបានត្រាស់ដឹងជាព្រះពុទ្ធ។
ដូច្នេះ មជ្ឈិមាបដិបទា គឺជាផ្លូវដែលម្នាក់ៗអាចរកឃើញបានដោយ ខ្លួនឯង និងកំណត់ថា ត្រឹមណាដែលល្មមនឹងខ្លួន បាន។
#ស្រឡាញ់ធម៌ គឺ ការយកវិធីអរិយសច្ចទាំង៤ប្រការមកអនុវត្ត ក្នុងផ្លូវល្មម ផ្លូវមធ្យម
ឈ្មោះថាមនុស្សសម្បត្តិ ឬអង្គប្រកបរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ តាមតាមការយល់របស់ខ្ញុំ បែបពុទ្ធសាសនា គឺមនុស្សម្នាក់ៗត្រូវមាន ទស្សនៈវិស័យ (ទិដ្ឋិ) មានការគិត (សង្កប្បៈ) មានភាសានិយាយ (វាចា) មានអំពើ (កម្ម) មានការចិញ្ចឹមជីវិត (អាជីវៈ) មានសេចក្តីព្យាយាម (វាយាមៈ) មានការដឹងច្បាស់នូវអ្វីដែលកំពុងធ្វើ (សតិ) និងមានការផ្តោត អារម្មណ៍លើអ្វីដែលកំពុងធ្វើនោះ (សមាធិ)។ ទាំង៨នេះ ជាឧបករណ៍ ដែលមនុស្សប្រើបានទាំងក្នុងអ្វីដែលធម្មជាតិ និងសង្គមមនុស្សសន្មត ថាត្រូវឬខុស។ បើប្រើឧបករណ៍នេះទៅ ធ្វើឲ្យជីវិតខ្លួន ជីវិតសង្គម និងជីវិតធម្មជាតិ បាននូវសេចក្តីទុក្ខ មានបញ្ហាកើតឡើង កើតអន្តរាយ បែបនេះក៏ហៅថា ប្រើប្រាស់សម្បត្តិមនុស្សរបស់ខ្លួននៅក្នុងផ្លូវខុស (មិច្ឆា) តែបើធ្វើឲ្យជីវិតខ្លួន ជីវិតសង្គម និងជីវិតធម្មជាតិ បាននូវសេចក្តី មិនមានបញ្ហាកើតឡើង មិនកើតអន្តរាយ បែបនេះក៏ហៅថា ប្រើប្រាស់ សម្បត្តិមនុស្សរបស់ខ្លួននៅក្នុងផ្លូវត្រូវ(សម្មា)។ ក្នុងភាសាពុទ្ធសាសនា លោកហៅថា គាមិនីបដិបទា អាចប្រែថា វិធីឬផ្លូវប្រតិបត្តិរបស់មនុស្ស ចំពោះគុណនាមនីមួយៗ ដែលមនុស្សត្រូវជំពាក់ទាក់ទងជាមួយ។
ព្រះពុទ្ធអង្គលោកបានរកឃើញនូវឧបករណ៍សាកលទាំង៨ របស់មនុស្ស តាំងពី ២៦០០ឆ្នាំមុនមកម្លេះ ដោយការបង្ហាញជាភស្តុតាងឲ្យគេឃើញថា ឧបករណ៍ទាំង៨នេះ បើប្រើទៅតាមការណែនាំរបស់លោក គឺនឹងអាច ទទួលបាននូវសេចក្តីសុខដ៏ពិតប្រាកដដូចព្រះអង្គជាមិនខាន ដូចដែល យើងបានឃើញនិងដឹងហើយថា រយៈពេល២៦០០ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ពុទ្ធសាសនាកាន់តែមានការយកចិត្តទុកដាក់ពីមនុស្សក្នុងពិភពលោកកាន់តែច្រើនឡើងៗ ព្រោះនៅពេលដែលយកទៅប្រើឲ្យត្រូវទៅតាមការណែ នាំរបស់ព្រះអង្គ លទ្ធផលក៏ទទួលបានដោយការពេញចិត្តពីបុគ្គល ម្នាក់ៗ ដែលប្រព្រឹត្តតាមព្រះអង្គ ក្នុងផ្លូវមួយដែលជាមធ្យមនិងល្មម ទៅតាមបុគ្គលម្នាក់ៗនោះ។
មុននឹងប្រើប្រាស់ឧបករណ៍នេះ ដើម្បីដោះស្រាយរឿងអ្វីមួយ ព្រះពុទ្ធអង្គលោកណែនាំឲ្យ៖
ទី១ ត្រូវស្គាល់ឲ្យច្បាស់នូវរឿងនោះ បញ្ហានោះ សេចក្ទីទុក្ខ លំបាក សេចក្តីអន្តរាយនោះ ដោយប្រាកដថា នោះពិតជាបញ្ហាដែលយើង ចង់ដោះស្រាយមែន។ ឧទាហរណ៍ថាយើងទៅរកពេទ្យ។ ពេទ្យសួរថា ឈឺអ្វី។ យើងឆ្លើយថា ឈឺពោះ។ ពេទ្យនោះ ក៏យកថ្នាំក្រពះមកឲ្យយើង លេប។ តាមពិត ពាក្យថាពោះមួយម៉ាត់នេះ អាចជាឈឺក្រពះ ឈឺពោះ វៀនតូច-ធំ លំពែង ប្រម៉ាត់ ថ្លើម ។ល។និង។ល។ ដោយហោចទៅ សូម្បី តែឃ្លានបាយ ក៏អាចឈឺពោះដែរ។ បែបនេះ មិនមែនជាការកំណត់បញ្ហា ដោយត្រឹមត្រូវទេ។
ទី២ ត្រូវស្រាវជ្រាវឲ្យឃើញថា បញ្ហាឬសេចក្តីទុក្ខនេះ វាបណ្តាលមក ពីអ្វី។ កាលពីដើមខែតុលានេះ ខ្ញុំទៅសៀមរាបដើម្បីចូលរួមសិក្ខាសាលា ធ្វើផែនការសម្រាប់៣ឆ្នាំក្រោយជាមួយម្ចាស់ជំនួយ មូលនិធិខុនរ៉ាដ។ ទៅដល់គេងបានមួយយប់ ព្រឹកឡើញ៉ាំបបរសនៅនឹងសណ្ឋាគារ។ ទើប តែបានមួយចានស្រាប់តែឈឺពោះ រាក និងរកក្អួត ទ្រាំមិនបាន ក៏ទៅ រកពេទ្យ។ ពេលនោះក៏គិតថា អញហូបអីខុសដឹង៖ មុនចេញពីផ្ទះទៅ ពេលព្រឹក ប្រពន្ធគាត់ស្លម្ជូរផ្កាស្នោឲ្យញ៉ាំ។ ពេលម៉ោង២រសៀល ក៏ទៅដល់សៀមរាប។ មួយសន្ទុះក៏បានទៅញ៉ាំបុកល្ហុងក្តាមប្រៃ។ លុះពេទ្យសួរក៏ប្រាប់តាមដំណើរ។ វេជ្ជបណ្ឌិតក៏ ឲ្យសម្រាក នៅមន្ទីរ ព្យាបាល។ ពេទ្យគេបូមឈាមយកទៅវិភាគ គេដាក់សេរ៉ូមធម្មតាសិន ដើម្បីបំពេញជាតិទឹកដែលចេញពីខ្លួនច្រើនពេកតាមផ្លូវក្រោម ចាក់ឆ្នាំបំបាត់ការឈឺចាប់មួយរយៈសិន (មិនសូវទុកចិត្តដែរ រឿងចាក់ថ្នាំ)។
ទី៣ កំណត់គោលដៅថា ត្រូវធ្វើយ៉ាងណាជាមួយបញ្ហានោះ អាចជាទេ មានលទ្ធភាពដឿស្រាយទេ។ ជាសំខាន់ មានជំនឿថាអាចព្យាបាល បាន។ ដល់អស់សេរ៉ូមកន្លះលីត្រ ឧបដ្ឋាកយិកា ក៏យកមកកន្លះលីត្រ ទៀត ហើយយកថ្នាំមួយចំនួនមកទៀត ដោយប្រាប់ថា បរិមាណ គ្រាប់ឈាមស ឡើងច្រើន ជាសញ្ញានៃមេរោគចូលវាយលុក ដូច្នេះត្រូវ កំចាត់មេរោគនេះចេញអស់ ទើបជា ត្រឡប់មកប្រក្រតីភាពវិញបាន។
ពេលនេះ ទើបជឿជាក់ខ្លួនឯងថា រឿងរ៉ាវឈឺពោះនេះ គឺបណ្តាលមកពីបុកល្ហុង ជាពិសេស ក្តាមប្រៃដែលនៅក្នុងហ្នឹងតែម្តង។
ទី៤ ប្រើប្រាសនូវឧបករណ៍សម្រាប់ដោះស្រាយដោយត្រឹមត្រូវ ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានោះ។ ពេទ្យក៏យកថ្នាំសម្លាប់មេរោគ មកចាក់បន្ថែមឲ្យខ្ញុំទៀត ជាមួយនឹងសេរ៉ូមកន្លះលីត្រទៀត។ អស់ទឹក សេរ៉ូមមួយលីត្រ ខ្ញុំក៏សុំចេញ ហើយវេជញ្ជបណ្ឌិត ក៏ឲ្យថ្នាំមួយចំនួន ទៀតមកលេបបន្ថែម។ រយៈពេលព្យាបាលទម្រាំជា ៦ថ្ងៃ។
ការអធិប្បាយនិងឧទាហរណ៍ខាងលើទាំងបួន ដែលរួមទាំងសម្បត្តិរបស់ មនុស្សទាំង៨នេះ ក្នុងពុទ្ធសាសនាលោកហៅថា ជាវិធីអរិយសច្ចៈ ជាភាសាបាលីគឺ ចតុរារិយសច្ចៈ ឬ អរិយសច្ចៈ៤ ជាអ្វីដែលសមណៈ សិទ្ធត្ថៈប្រើប្រាស់តាមវិថីមធ្យម រហូតបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធ អស់នូវកិលេស (មេរោគ) ដែលជាគ្រឿងបង្កឲ្យមាននូវសេចក្តីទុក្ខ ក្នុងផ្លូវចិត្តមនុស្ស។
កាន់បិណ្ឌ ភាគ២
បរាភាវ: បរាជ័យជាក់ ដល់ជនឯណា
ប្រកាន់ផ្លូវខុស ដប់ពីរប្រការ ដែលព្រះសម្មា
ប្រកាសទុកហើយ។
ទោះប្រុសឬស្រី រាស្ត្រឬមន្ត្រី រដ្ឋសង្គមអើយ
តែដើរខុសផ្លូវ កុំសង្ឃឹមឡើយ វិនាសកៀកកើយ ពេញទឹកពេញដី។
បរាភវសូត្រ
ធម្ម: ឬមូលហេតុ ឬឧបសគ្គ ១២យ៉ាង ដែលនាំអោយមនុស្សកំពុងធ្វើកិច្ចការអ្វីមួយ បរាជ័យ ឬមិនអាចសម្រេចគោលបំណងរបស់ខ្លួនបាន។
បើគិតតាមភាសាអភិវឌ្ឍន៍បច្ចុប្បន្ន អាចនិយាយថាជា លក្ខ័ណ្ឌ (conditions , Assumption) នៅក្នុងកម្មវិធីគំរោង (program) ណាមួយ។
បើនិយាយជាបែបភាសាវិថីជីវិត អាចហៅថាជា ព្យុះជីវិត គង្ហុកជីវិត ដែលនឹងនាំអោយដំណើររបស់ ជីវិតដួល និងយឺតយូរ ឬមិនបានទៅដល់គោលដៅជីវិតបានដូចបំណង។
ព្រះសង្ឃយើងលោកធ្វើការអប់រំជាភាសាស្មូត្រ ដែលពីរោះ តែមិនងាយនឹងយល់ន័យ សម្រាប់អ្នកស្តាប់ ជាពិសេសម៉ោង៤ ឬ ៥ ភ្លឺ ជាម៉ោងកំពុងងងុយ ទាំងគេទាំងយើង។ វិធីសាស្ត្រផ្សព្វផ្សាយបែបថ្មីមួយ បន្ថែមពីលើកំណាព្យដែលមានស្រាប់ អាចនឹងហុចផលប្រយោជន៍ច្រើនដល់សង្គមយើង ដែលសីលធម៌កំពុងទ្រុឌទ្រោម និងដែលអ្នកដឹកនាំសង្គមទាំង ឡាយ កំពុងតែដើរតាមលក្ខ័ណ្ឌបរាជ័យ ទាំង១២នេះ ភាគច្រើន។ ជាឧទាហរណ៍ ប្រាក់ចំណូលដែលបានមកពីការជួញដូរផ្លូវភេទ (ស្រី) បានមកពីការពាណិជកម្មគ្រឿងស្រវឹង (ស្រា) និង បានមកពីកាស៊ីណូ (ល្បែង) ជាដើម ដែលសុទ្ធតែជាចំណូលមិនមាននិរន្តរភាព (លក្ខ័ណ្ឌលេខ៨) ។
ឯកសារយោង
ព្រះត្រៃបិដក សុត្តន្តបិដក ខុទ្ទកនិកាយ សុត្តនិបាត តតិយភាគ (សៀវភៅលេខ ៥៤ ទំព័រទី ៣៦)
ព្រះត្រៃបិដក សុត្តន្តបិដក ខុទ្ទកនិកាយ ខុទ្ទកបាឋៈ (សៀវភៅលេខ ៥២ ទំព័រទី ១ ដល់ ២០)
តែដើរខុសផ្លូវ កុំសង្ឃឹមឡើយ វិនាសកៀកកើយ ពេញទឹកពេញដី។
បរាភវសូត្រ
ធម្ម: ឬមូលហេតុ ឬឧបសគ្គ ១២យ៉ាង ដែលនាំអោយមនុស្សកំពុងធ្វើកិច្ចការអ្វីមួយ បរាជ័យ ឬមិនអាចសម្រេចគោលបំណងរបស់ខ្លួនបាន។
បើគិតតាមភាសាអភិវឌ្ឍន៍បច្ចុប្បន្ន អាចនិយាយថាជា លក្ខ័ណ្ឌ (conditions , Assumption) នៅក្នុងកម្មវិធីគំរោង (program) ណាមួយ។
បើនិយាយជាបែបភាសាវិថីជីវិត អាចហៅថាជា ព្យុះជីវិត គង្ហុកជីវិត ដែលនឹងនាំអោយដំណើររបស់ ជីវិតដួល និងយឺតយូរ ឬមិនបានទៅដល់គោលដៅជីវិតបានដូចបំណង។
ព្រះសង្ឃយើងលោកធ្វើការអប់រំជាភាសាស្មូត្រ ដែលពីរោះ តែមិនងាយនឹងយល់ន័យ សម្រាប់អ្នកស្តាប់ ជាពិសេសម៉ោង៤ ឬ ៥ ភ្លឺ ជាម៉ោងកំពុងងងុយ ទាំងគេទាំងយើង។ វិធីសាស្ត្រផ្សព្វផ្សាយបែបថ្មីមួយ បន្ថែមពីលើកំណាព្យដែលមានស្រាប់ អាចនឹងហុចផលប្រយោជន៍ច្រើនដល់សង្គមយើង ដែលសីលធម៌កំពុងទ្រុឌទ្រោម និងដែលអ្នកដឹកនាំសង្គមទាំង ឡាយ កំពុងតែដើរតាមលក្ខ័ណ្ឌបរាជ័យ ទាំង១២នេះ ភាគច្រើន។ ជាឧទាហរណ៍ ប្រាក់ចំណូលដែលបានមកពីការជួញដូរផ្លូវភេទ (ស្រី) បានមកពីការពាណិជកម្មគ្រឿងស្រវឹង (ស្រា) និង បានមកពីកាស៊ីណូ (ល្បែង) ជាដើម ដែលសុទ្ធតែជាចំណូលមិនមាននិរន្តរភាព (លក្ខ័ណ្ឌលេខ៨) ។
ឯកសារយោង
ព្រះត្រៃបិដក សុត្តន្តបិដក ខុទ្ទកនិកាយ សុត្តនិបាត តតិយភាគ (សៀវភៅលេខ ៥៤ ទំព័រទី ៣៦)
ព្រះត្រៃបិដក សុត្តន្តបិដក ខុទ្ទកនិកាយ ខុទ្ទកបាឋៈ (សៀវភៅលេខ ៥២ ទំព័រទី ១ ដល់ ២០)
No comments:
Post a Comment