==============================
ចំពោះប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ជនជាតិមន ដែលរួមពូជសាសន៍ជាមួយខ្មែរ, ព្រោះស្ថិតក្នុងអម្បូរមន-ខ្មែរដូចគ្នា គេមិនទាន់ដឹងច្បាស់ថាតើ ឈ្មោះស្រីទ្វារវតី ជាឈ្មោះរបស់នគរ ឬក៏ជាឈ្មោះរបស់ស្ដេចមននៅឡើយទេ។ អ្វីដែលគេបានដឹងថា គឺទីក្រុងទ្វារវតី (ទ្វារនៅទិសនិរតី) របស់មនត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅចុងសតវត្សរ៍ទី៦ ដើមសតវត្សរ៍ទី៧ បន្ទាប់ពីរដ្ឋនគរភ្នំ ឬហ្វូណនចុះទន់ខ្សោយដោយវិបត្តិសង្គមនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច។
ដូចនៅជ្រោយមលយូ (ម៉ាឡាយូ) នៅម្ដុំវាលទំនាបនៃទន្លេចៅប្រាយ៉ា កុលសម្ព័ន្ធមន-ខ្មែរ គឺពួកមនឆ្លៀតឱកាសដែល អំណាចកណ្ដាលរបស់នគរភ្នំចុះទន់ខ្សោយ ដោយសារតែមានការរើបំរះរបស់អាណាចក្រចេនឡា ដែលពីមុនជាសាមន្ដរដ្ឋ ក៏បានផ្ដាច់ខ្លួន ហើយបានបង្កើតរដ្ឋទ្វារវតីឡើង។
គប្បីសង្កេតថា ក្នុងពេលទទួលនូវបរាជ័យក្នុងចម្បាំងរវាងបងប្អួន ព្រះចៅអធិរាជនៃអាណាចក្រភ្នំ ឬហ្វូណនក៏បានបោះបង់ចោលអង្គរបុរី ហើយតាំងរាជធានីថ្មីមួយឈ្មោះនរវរនគរនៅទិសខាងត្បូង នៅត្រង់ម្ដុំវាលភក់នៅកម្ពុជាក្រោមបច្ចុប្បន្ន។ ករណីបំលាស់ទីតាំងរាជធានី ត្រូវបានគូសបញ្ជាក់តាមរយៈខ្លឹមសារនៃសិលាចារឹក។
គូររំលឹកផងដែលថា ចំពោះព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់ខាងលើនេះ កាលបរិច្ឆេទប្រវត្តិចិនបានកត់ត្រាថា នៅពាក់កណ្តាល ទី២ នៃសតវត្សទី៦ មហាក្សត្រខ្មែរបុរេអង្គរ គឺព្រះបាទ ភវវរ្ម័នទី១ ដោយមានការចូលរូមយ៉ាងសកម្មរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ចិត្រសេន ដែលត្រូវជាប្អួនជីដូនមួយរបស់ទ្រង់ បានផ្ដើមការវាយលុកអាណាចក្រភ្នំ។
ស្លាកស្នាមទីក្រុង នគរនបឋម មុនទ្វារវតី (ឯកសារនាយកដ្ឋានវិចិត្រសិល្បៈថៃ) ព្រះរាជធានីដំបូងបង្អស់របស់ចេនឡា ដែលដើមឡើយមានទីតាំងមាននៅម្ដុំវត្តភូ អតីតស្រេស្ធបុរៈ តែអំណាច
បានលាតសន្ធឹងលើអាណាចក្រខេត្តធំៗមួយចំនួន ដូចជាខេត្ត ស្ទឹងត្រែង ក្រចេះ កំពង់ចាម ជាពិសេសគឺ ខេត្តកំពង់ធំបច្ចុប្បន្ន ក៏បានផ្លាស់ទីតាំងទៅកាន់ម្តុំសម្បូរណ៍ព្រៃគុកក្បែរដងទន្លេសែនបច្ចុប្បន្ន។ ដោយហេតុថា មុនការលេចធ្លោឡើងនៃឥសានបុរៈនៅត្រង់ម្តុំសម្បូរព្រៃគុកសព្វថ្ងៃនេះ គេបានឃើញមានវត្តមាននៃទីក្រុងភវបុរៈ ស្ថិតនៅម្ដុំ អំពិលរលំនៅខាងទិសពាយ័ព្យនៃខេត្តខាងលើនេះ ដែលជាទីក្រុងរបស់ព្រះបាទភវវរ្ម័នទី១រួចទៅហើយដែរ។
បើសំអាងលើប្រភពសិលាចារឹក យើងអាចដឹងទៀតថា ព្រះបាទភវវរ្ម័នទី១សោយរាជ្យយ៉ាងតិចរហូតដល់ឆ្នាំ៥០៨ និងព្រះ អង្គមា្ចស់ចិត្រសេនដែលក្រោយមកបានឡើងសោយរាជប្រមាណជានៅឆ្នាំ៦០០ បានក្លាយទៅជាព្រះបាទមហេន្ទ្រវរ្ម័ននោះ បានសំរុកចូលដល់ខេត្តក្រចេះ កំពង់ចាមនៅលើច្រាំងខាងកើតនៃដងទន្លេមេគង្គ ដល់ចន្លោះដងទន្លេស្រែមូល ស្រែជី និងជួរភ្នំដងរែក ពោលគឺតំបន់នានាខ្ពង់រាប នគររាជ ដូចជាស្រះកែវ, សុរិន្ទ្រ, បុរីរម្យ, អូរប៊ុន និងនគរភ្នំជាដើម និងមកដល់ខាងលិចទន្លេសាប រួមមាន មង្គលបុរីបច្ចុប្បន្នផងដែរ។
ទន្ទឹមនឹងការកសាងទ្វារវតីរបស់ជនជាតិមននៅម្តុំនគរបឋម ដែលជាអតីតដែនដីរបស់នគរភ្នំ ហើយព្រឹត្តិការណ៍អាច ប្រៀបផ្ទឹមទៅនឹងការកសាងរាជធានីថ្មីមួយដោយជនជាតិថៃនៅខេត្តសុខោទ័យ, ស្រីជន្ជល័យរបស់ខ្មែរអញ្ចឹងដែរ ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១ ព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះបាទមហេន្ទ្រវរ្ម័ន បានស្ថាបនាឥសានបុរៈឬ សម្បូរព្រៃគុកនៅដើមសតវត្យរ៍ទី៧ដែរ។
គួរលឹកផងដែរថា ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នដែលបានឡើងសោយរាជ្យនៅឆ្នាំ៦១៦ ហើយសោយទីវង្គត់នៅឆ្នាំ៦៣៥ ទ្រង់បានបន្តសង្គ្រាមដើម្បីបង្រួបបង្រួមជាតិខ្មែរ ដែលបានផ្ដើមឡើងចាប់ពីឆ្នាំ៥៥០មកម្ល៉េះ។ ក៏ប៉ុន្តែការបង្រួបបង្រួមតំបន់ខ្ពង់រាប (ចេនឡា) និងវាលទំនាប (នគរភ្នំ) មិនបានសម្រេចជាស្ថាពរទេ។ ការបង្រួបបង្រួមពេញលេញយ៉ាងប្រាកដ គឺជាស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី២ទៅវិញទ។
រឿងដែលគួរកត់ត្រា គឺជ័យជំនៈរបស់នគរចេនឡាលើទឹកដីរបស់នគរភ្នំ ត្រូវបានគូសបញ្ជក់ដោយសិលាចារឹកមួយចំនួន ដែលគេបានជួបប្រទះនៅខេត្តស្ទឺងត្រែង, ក្រចេះ, កំពង់ចាម, តាកែវ, អូរប៊ុន, ចន្ទបុរី, ស្រះកែវ, បុរីរម្យ និងសុរិន្ទ្រផងដែរ។
គូរកត់សំគាល់ផងដែរថា នាសម័យចេនឡាដែលមានឈ្មោះរាជធានីឥសានបុរៈដ៏ល្បីល្បាញនោះ ដូចព្រះរាជបិតា និងព្រះបិតុលារបស់ទ្រង់ ព្រះឥសានវរ្ម័នបានរិតចំណងទូតជាមួយមហាចិនផងដែរ។ ស្តេចអង្គនេះក៏បានស្ថាបនាប្រាសាទបាយ៉ង នៅខេត្តតាកែវដែល ធ្លាប់ជាកន្លែងសេដ្ឋកិច្ចមួយដ៏សំខាន់នាសម័យនគរភ្នំផងដែរ។
ភស្តុតាងទាំងឡាយបងង្ហាញឲ្យឃើញថា ឈ្មោះទ្វារវតី និងឥសានបុរៈ មិនទាន់ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឡើយទេ មុនអនុភាពនៃចក្រភពហ្វូណន ឬនគរភ្នំដែលមានទឹកដីដ៏មហាសាល។ ការលេចធ្លោនៃបុរីទាំងពីនេះឡើង គឺត្រូវបានអនុវត្តន៍ក្នុងដំណាក់កាលមួយដែលប្រកបដោយភាពវឹងវរ។ វិបត្តិរាជវង្សានុវង្ស សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយរបស់អតីតព្រះរាជាណាចក្របុរាណ នគរភ្នំ ហើយការបំបែករដ្ឋបែបនេះត្រូវបានជួបប្រទះម្តងទៀតនៅលើទឹកដីកម្ពុជា នៅចុងសតវត្សទី១៣ ដើមសតវត្សទី១៤ បានធ្វើឲ្យស្ថានភាពនយោបាយភូមិសាស្ត្ររបស់ឥណ្តូចិនកណ្ដាលមានការផ្លាស់ប្ដូរទម្រង់។ នៅទីនេះយើងចង់និយាយដល់ការបង្កើតរដ្ឋថៃនៅសុខោទ័យ ស្រីសជន្ជនល័យ និងរដ្ឋលាវ នៅវៀងចន្ទ និងលួងប្របាង។
ដោយហេតុនេះ ស្ថានីយបុរាណវិទ្យារួមមានរមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួននៅរាជាណាចក្រថៃ (និងកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន) គេរមែងតែឃើញមានស្រទាប់ដីដែលមានស្លាកស្នាមវប្បធម៌ពីរ គឺសម័យមុនមន ដែលជាសម័យនគរភ្នំ ឬហ្វូ-ណននិងសម័យមនក្រោយពីស.វទី៦បន្តិច ដូចករណីទីក្រុងទ្វារវតី នៅខេត្តនគរបឋមជាភស្តុតាងស្រាប់។ ចំពោះយើង សម័យវប្បធ៌មមុនមន (pre-mon) មានន័យថា នគរភ្នំដោយជាក់ច្បាស់។ នេះជាចំណុចមួយដែលយើង ចង់បំភ្លឺនៅទីនេះដើម្បីជៀសវាងនូវការបកស្រាយខុស ប្រកបដោយភាពច្របូកច្របល់។
ជារួម យើងអាចនិយាយបានថា ដូចទីក្រុងឥសានបុរៈ ដែលត្រូវបានប្រសូត្រឡើងនៅលើទឹកដីចាស់របស់ហ្វូ-ណន (នគរភ្នំ) គឺភវបុរៈ ទិក្រុងរបស់ព្រះបាទភវវរ្ម័ន ទីក្រុងទ្វារវតី ក៏ដូច្នេះដែរ រាជធានីមននេះ ត្រូវបានកកើតឡើងនៅលើអតីតទឹកដីរបស់ហ្វូ-ណន ក្រោយពីអោនភាពនៃអំណាចកណ្តាល នៅម្តុំនគរបឋមបច្ចុប្បន្ន ដែលស្ថិតមិនឆ្ងាយពីខេត្តសុផាន់បុរី (សុវណ្ណបុរី) ដែលនៅទីនោះមានទីក្រុងអូរទង ឬអ៊ូថង ដេលជាទីក្រុងមួយដ៏ធំក្នុងចំណោមទីក្រុងដទៃៗនៃចក្រភពហ្វូ-ណន ឬនគរភ្នំ៕ (ម.ត្រាណេ) - See more at: http://www.cen.com.kh/culture/detail_culturehistory/ZWU0YTc4YWQ4NDY#sthash.Zh4M5nLq.dpuf
No comments:
Post a Comment