ទស្សនៈស្តីអំពីអារ្យធម៌ខ្មែរ របស់អ្នកគ្រូពៅ សាវរស -
---------------------------------------------------
អ្នកគ្រូសាស្ត្រាចារ្យ ពៅ សាវរស ដែលជាអ្នកគ្រូបង្រៀនខាងសិលាចារឹកខ្មែរដ៏ល្បីល្បាញមួយរូប ហើយធ្លាប់ជាអ្នកស្រាវជ្រាវនៅ CNRS ទីក្រុងប៉ារីសប្រទេសបារាំង។ លោកស្រីក៏ធ្លាប់ជាអ្នកគ្រូរបស់រូបខ្ញុំផ្ទាល់ និងលោក អាំង ជូលាង ដែរដែលជាអ្នកស្រាវជ្រាវខាងវប្បធម៌ខ្មែរដ៏ល្បីជាងគេនៅសព្វថ្ងៃនេះ។
កាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៩៤ ត្រូវនឹងពុទ្ធសករាជ ២៥៣៨ អ្នកគ្រូបានធ្វើបាឋកថា នៅសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ ដែលខ្លឹមសារនឹងត្រូវយកមកបង្ហាញជូនទាំងស្រុងបន្តិចទៀត។ ការដែលយើងដកស្រង់នូវខ្លឹមសារសំខាន់ៗនៃបាឋកថាខាងលើនេះមកជូនមតិមហាជនឲ្យបានជ្រាប បណ្តាលមកពីសារសំខាន់របស់អត្ថបទនេះដែលប្រកបដោយលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រ ហើយនេះជាអ្វីមួយដែលកូនខ្មែរភាគច្រើនមិនបានដឹងឮ។ ក៏ប៉ុន្តែទន្ទឹមនឹងនេះ ឯកសារដ៏មានអត្ថប្រយោជន៍នេះ នៅមានកង្វៈខាតមួយចំនួន ដែលយើងខ្ញុំបង្ខំចិត្តនឹងបំពេញក្នុងនាមយើងជាអតីតកូនសិស្សរបស់អ្នកគ្រូ។
ធ្វើដូច្នោះ មិនមែនមានន័យថា យើងរិះគន់គ្រូដែលបានបង្ហាត់បង្រៀនយើងខាងសិលាចារឹកខ្មែរនោះទេ ឬក៏ជាការល្មើសគុណឡើយ។ ក៏ប៉ុន្តែជាភារកិច្ចរបស់យើងដែលត្រូវតែធ្វើដើម្បីកែលំអនូវទស្សនៈរបស់អ្នកគ្រូឲ្យមានលក្ខណៈពេញលេញជាងតែប៉ុណ្ណោះ។ ព្រោះថា ក្នុងបាឋកថា លោកស្រីមិនបាននិយាយដល់សម័យនគរភ្នំ ដែលស្ថិតក្នុងអន្តរកាលរវាងស.វទី១ ដល់ស.វទី៦ ឬដើមស.វទី៧ (មុនឆ្នាំ ៦៤៩នៃគ.ស) និងចេនឡាក្រោយឆ្នាំនេះ កុំថាឡើយសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលបានឲ្យកំណើតដល់វប្បធម៌ខ្មែរមុនអង្គរ និងអង្គររបស់ជាតិសាសន៍ខ្មែរ។
ម្យ៉ាងវិញទៀត នៅក្នុងបាឋកថា អ្នកគ្រូមិនបានបញ្ចូលនូវទិន្នន័យថ្មីៗពាក់ព័ន្ធទៅនឹងវត្តមានរបស់ភាសាបាលី នាសម័យមុនអង្គរ ក្នុងខឿនវប្បធម៌ខ្មែរ។ ទង្វើនេះធ្វើឲ្យមានភាពមិនឯកភាពគ្នារវាងអ្នកគ្រូនឹងអ្នកប្រវត្តិវិទូជំនាន់ក្រោយៗ។ តាមពិតទៅ កង្វះខាតរបស់អ្នកគ្រូ គឺបណ្តាលមកពីអ្នកគ្រូ មិនបានឃើញភស្តុតាងយ៉ាងច្រើនពាក់ព័ន្ធទៅនឹងអត្ថបទសិលាចារឹកខ្មែរសរសេរជាភាសាបាលី ដែលគេបានជួបប្រទះនៅអង្គរបុរី (ខេត្តតាកែវ) នៅកម្ពុជាក្រោម (វៀតណាមខាងត្បូងបច្ចុប្បន្ន) និងនៅប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន ដែលធ្លាប់ជាភាគមួយនៃទឹកដីរបស់នគរខ្មែរនាសម័យបុរាណ។
ចំណែកប្រពៃណីរបស់បងប្អូនខ្មែរលើ ដែលរបៀបគ្រប់គ្រងនៅថែរក្សាបាននូវលក្ខណៈជាកុលសម្ព័ន្ធនៅឡើយ ហើយដែលជាសមាសធាតុវប្បធម៌មួយយ៉ាងសំខាន់របស់ខ្មែរបច្ចុប្បន្ន ដែលប្រារព្ធព្រះពុទ្ធសាសនា អ្នកគ្រូពៅ សាវរស ក៏មិនបាននិយាយដល់ដែរ។ ទោះបីអ្នកគ្រូទទួលស្គាល់ថា ភាសាខ្មែរស្ថិតក្នុងអម្បូរភាសាមនខ្មែរក៏ដោយ។ កុំភ្លេចថា បើយើងវិភាគស៊ីជម្រៅដោយវិធីសាស្ត្រប្រៀបធៀប យើងពិតជានឹងឃើញថា ថ្វីត្បិតតែបានទទួលឥទ្ធិពលពីក្រៅ ដូចជាឥណ្ឌា និងចិនជាដើមក៏ដោយ ក៏វប្បធម៌ខ្មែរពោពេញទៅដោយលក្ខណៈអាយ ដែលត្រូវបានប្រសូត្រចេញពីខឿនវប្បធម៌រួមមួយរវាងជនជាតិខ្មែរ និងសហគមន៍រស់នៅតាមព្រៃភ្នំក្នុងឧបទ្វីឥណ្ឌូ-ចិន (ខ្មែរលើ) ដែលអ្នកប្រាជ្ញបានតាំងឈ្មោះថា មន-ខ្មែរ។
ក- ខ្លឹមសារសំខាន់នៃបាឋកថា
’កាលណាយើងនិយាយពីអារ្យធម៌ខ្មែរ យើងតែងមានការពាក់ព័ន្ធដល់អារ្យធម៌ប្រទេស២ទៀត គឺក្លឹង្គ និងសៀម ពិតមែនតែប្រទេសយើងមានអារ្យធម៌លូតលាស់ ចាស់រហូតដល់ ១៤០០ ឬ១៥០០ឆ្នាំក៏ដោយ។ មុននិយាយដល់អារ្យធម៌ យើងត្រូវដឹងម្យ៉ាងទៀតថា អ្វីទៅហៅថា ប្រវត្តិសាស្ត្រ? ប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺជាការចងក្រងឯកសារសរសេរ ជាពិសេសកើតឡើងចាប់ពីពេលមានអក្សរ ចំពោះប្រទេសខ្មែរ គឺនៅសតវត្សរ៍ទី។ បើគ្មានអក្សរ ឬមុនពេលមានអក្សរគេមិនអាចហៅថា ប្រវត្តិសាស្ត្របានទេ។
ដូច្នេះហើយបានជាសង្គម ព្នង សំរ៉ែ ទំពួនជាដើម មិនមានប្រវត្តិសាស្ត្រទេ។ នៅពេលមានអក្សរជាលើកដំបូង គេមិនបាននឹកនា ពីការចងក្រងព្រឹត្តិការណ៍នានា អោយកូនចៅជាន់ក្រោយដឹងយល់ពីការគ្រប់គ្រងខាងនយោបាយសង្គមអ្វីទេ គេមិនបានចារឹកថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំទេ។ សិលាចារឹកដែលមានចុះថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំ ជាលើកដំបូង គឺនៅអង្គរបុរី នៅគ.ស ៦១១ គឺ ១៤០០ឆ្នាំកន្លងមកហើយ។ ដោយផ្អែកលើព្រឹត្តិការណ៍ធំៗខាងសាសនា នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងវិជ្ជាទូទៅ គេបានចែកប្រវត្តិសាស្ត្រជា ៣សម័យ :
- សម័យបុរាណ ពីស.វទី៦ ដល់ទី១៤
- សម័យកណ្តាល ពីស.វទី១៤ ដល់ពាក់កណ្តាលស.វទី ១៨
- សម័យថ្មី ពីពាក់កណ្តាលស.វទី១៨ រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន
ខាងភាសា ឬខាងផ្នែកអ្វីទាំងអស់ គេចែកប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរជា៣សម័យដូចខាងលើនេះដែរ (ឆ្លើយតបចំពោះពាក្យដែលគេថាអ្វីៗបានមកពីសៀម? យើងជាប្រទេសចាស់ មានប្រវត្តិសាស្ត្រតាំងពីស.វទី។ ឯសៀមទើបមានប្រវត្តិសាស្ត្រនៅស.វទី១៤នោះទេ គឺក្មេងជាងយើងឆ្ងាយណាស់។ សៀមខ្ចីអ្វីៗពីយើងទៅច្រើនណាស់ តាំងពីអក្សរឡើងទៅ។ សៀមខ្ចីយកពីយើងទៅ ជួនកាលជ្រុះបាត់ ជួនកាលត្រឡប់មកវិញ ដែលនាំឲ្យអ្នកខ្លះយល់ច្រឡំ ហើយស្មានថា យើងយកពីសៀមមក។ តាមពិត គឺផ្ទុយស្រឡះ។ យើងកុំស្មានដោយគ្រាន់តែឮគេនិយាយថា ភ្លេងសៀម ភ្លេងមហោរីនោះ)
កាលណាគេនិយាយពី បូរាណ កណ្តាល ថ្មី យើងត្រូវចាំពីអាយុស្រុកយើងផង ព្រោះប្រទេសយើងមានអាយុច្រើនណាស់។ យើងទាំងអស់គ្នាកុំធ្វើឲ្យខ្មែរក្លាយទៅជាចាស់ជរា គឺត្រូវឲ្យទៅជាអ្នកមានអាយុច្រើន ហើយមានសុខភាពមាំមួន។ ខ្ញុំចង់និយាយពីអារ្យធម៌ក្លឹង្គ ដែលចូលមកស្រុកខ្មែរតាំងពីដំបូង ដើម្បីឲ្យងាយយល់ពីសាសនា ល្ខោន របាំ ភ្លេង និងភាសា៘
បើតាមឯកសារប្រទេសដទៃ មានឯកសារចិនជាដើម ក្លឹង្គ ចូលមកស្រុកខ្មែរតាំងពីសតវត្សរ៍សូន្យនៃគ.ស។ ក្លឹង្គចូលមករស់នៅជាមួយខ្មែរបាន ២០០០ឆ្នាំមកហើយ។ ខ្មែរជាជនជាតិមួយក្នុងអំបូរ មន-ខ្មែរ នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះ។ ក្លឹង្គចូលមកដោយសុខសាន្តដោយឥតចម្បាំង មករស់នៅរកស៊ីជាមួយគ្នា ចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយគ្នា។
នៅពេលដែលមិនទាន់ស្គាល់ក្លឹង្គ ខ្មែរយើងគ្មានសាសនាទេ។ ខ្មែរមានជំនឿតែលើអ្វីដែលគេគោរពបូជានិងខ្លាច ដែលគេហៅថា animism ដែលនឹងរាប់ថាជាសាសនាមិនកើត ពីព្រោះគ្មានអ្វីជាធំ។ ខ្មែរគោរពអ្នកតា ដែលជាម្ចាស់ទឹកដី ជឿខ្មោច ជឿមេបា ដែលនៅលើដីជាមួយគ្នា។ ខ្មែរមិនដែលនិយាយពីឋានលើ ឋានក្រោម ឋានសួគ៌ ឋាននរកអ្វីទេ។ ខ្មែរមិនដែលបានពិចារណាម្តងណា ថាខ្លួនស្លាប់ទៅនិងទៅជាអ្វី? ខ្មែរតែងយល់ថា នៅលើដី មនុស្សកុំធ្វើអ្វីអោយទាស់និងអ្នកតា ខ្មោច និងមេបា គឺត្រូវតែគោរពជានិច្ច។ តែប្រព្រឹត្តមិនត្រឹមត្រូវ អ្នកតាកាច់ មេបាធ្វើទុក្ខ។
មនុស្សកើតមកតែងវិវឌ្ឍន៍ជាលំដាប់ៗ ជាថ្នាក់។ ពីថ្នាក់មួយទៅថ្នាក់មួយ ក្នុងប្រពៃណីខ្មែរតែងមានពិធី :
- ពេលកើត តែងមានពិធីម្តង គឺបង្កក់
- បានបន្តិច ក្រោយមក មានពិធីកោរសក់ព្រៃ ទុកជុក
- ពេលពេញជំទង់ គេធ្វើពិធីកោរសក់
- ពេលពេញវ័យ កំលោះ ក្រមុំ គេមានពិធីទៀត បើស្រី មានចូលម្លប់ បើប្រុស មានពិធីបំបួសនាគ
- ពិធីមង្គលការ មានក្បាច់ក្បូរធំណាស់
- ពេលស្លាប់ គេតែងរៀបពិធីលើសព ពីព្រោះគេយល់ថា បើអ្នកណាស្លាប់ តែម្នាក់ឯង ចង្រៃណាស់។ រាល់ពេលមានពិធី គេតែងមានភ្លេងខានមិនបាន។
តាមសិលាចារឹក ខ្មែរចេះធ្វើគ្រឿងភ្លេងតាំងពីស.វទី៦ គឺចេះធ្វើពិណ ចាប៉ី និងស្គរគ្រប់បែប។ ឥឡូវនេះ យើងនិយាយពីក្លឹង្គចូលមករស់នៅជាមួយខ្មែរ ចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយខ្មែរ មានកូន មានចៅ។ ក្លឹង្គដែលចូលមកស្រុកខ្មែរ ភាគច្រើនជាឈ្មួញ ហើយបាននាំពួកព្រាហ្មណ៍ គឺអ្នកបួសអ្នករៀបចំពិធីនៅខាងសាសនាមកជាមួយផង។ គេនាំអារ្យធម៌ច្រើនបែបច្រើនយ៉ាងមកស្រុកខ្មែរ។ ក្លឹង្គបាននាំអក្សរ ដែលនាំឲ្យខ្មែរចាប់ផ្តើមមានប្រវត្តិសាស្ត្រ។ អក្សរក្លឹង្គមានពីរបែប គឺអក្សរក្លឹង្គខាងជើង និងអក្សរក្លឹង្គខាងត្បូង។ ខ្មែរនិយមប្រើអក្សរក្លឹង្គខាងត្បូង ដែលប្រែប្រួលបន្តិចម្តងៗ កើតជាអក្សរខ្មែរ បែបសម័យថ្មីនេះ។
ក្លឹង្គបាននាំភាសាសំស្ក្រឹតចូលមកស្រុកខ្មែរទៀត។ ខ្ញុំមិននិយាយថាក្លឹង្គ និយាយភាសាសំស្ក្រឹតជាមួយខ្មែរទេ។ ភាសាសំស្ក្រឹតជាភាសាសំរាប់ទាក់ទងខាងសាសនា។ ក្លឹង្គនាំអក្សរសាស្ត្រចូលមកទៀត។ មានរឿងក្លឹង្គជាច្រើន ដែលនិយាយទាក់ទងពីសាសនា ពីចេស្តារនៃព្រះ និងស្តេចធំៗ ជាពិសេសមានរឿងធំពីរ : មហាភារតៈ និងរ៉ាម៉ាយណៈ។ យើងភ្លេចរឿងមហាភារតៈហើយ នៅសល់តែរ៉ាម៉ាយណៈ ដែលជារឿងរាមកេរ្តិ៍យើងសព្វថ្ងៃ។ ក្លឹង្គបាននាំគម្ពីរមួយចំនួនទាក់ទងនិងវិជ្ជាទូទៅ ជាភាសាសំស្ក្រឹត ដែលគេហៅថា សាស្ត្រ Shastra មកបង្រៀនខ្មែរមាន ៖
ក្បួននិយាយពីសង្គមទូទៅ និយាយពីស្តេច ពីអ្នកគ្រប់គ្រង។ ក្បួនធម្មសាស្ត្រ សំរាប់កាត់សេចក្តីនៅពេលដែលអ្នកស្រុកទាស់ទែងគ្នា ឈ្លោះគ្នា។ ក្បួននិយាយពីសាសនា របៀបបូជាព្រះ គោរពសាសនា។ ក្បួនរាំ ក្បួនសំណង់ សង់ប្រាសាទ សង់ផ្ទះ ហៅថាសិល្បសាស្ត្រ។ ក្បួនរាប់ថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំសករាជ។ ក្លឹង្គនាំព្រហ្មញ្ញសាសនា វិលមកស្រុកខ្មែរ តែព្រះពុទ្ធសាសនា មហាយាន និងហីនយានក៏ចូលមកដែរ។ (ឯព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ សព្វថ្ងៃនេះ ចូលមកក្នុងស.វទី១៤)។
ក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា គេនិយមព្រះពីរអង្គ គឺព្រះឥសូរ និងព្រះនរាយណ៍។ ព្រះព្រហ្ម ជាអ្នកបង្កើតទឹកដីមានមុខបួន ជាព្រះធំដាច់គេដាច់ឯង។ ព្រះឥសូរជាគ្រូខាងយោគី គ្រូល្ខោន គ្រូរបាំ គ្រូខាងអាគមគាថា។ ព្រះនរាយណ៍មិនមែនជាគ្រូទេ ជាអ្នកបង្កើតមនុស្សជួយមនុស្សនិងប្រោសមនុស្ស។ ព្រះនរាយណ៍តែងចុះមកជួយមនុស្ស នៅពេលណាដែលពិភពលោកត្រូវរងគ្រោះ រលាយអន្តរាយ។ ព្រះនរាយណ៍ ចុះមកច្រើនលើកជាព្រះក្រិស្ន ព្រះរាមជួនកាលចុះមកជាសត្វអណ្តើក ជាមនុស្សក្បាលសេះ៘
នៅពេលសំពះគ្រូ យើងតែងបួងសួងព្រះនរាយណ៍ អ្នកតា ទេវតា។ ដោយស្រុកយើង ឥឡូវកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា ថេរវាទ យើងតែងចាប់ផ្តើម នមោ ត្ស ភតវតោ៘ ខ្ញុំសូមនិយាយពីព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន ដែលចូលមកស្រុកខ្មែរ ជាមួយភាសាសំស្ក្រឹត។ សាសនាមហាយានខុសពីថេរវាទ ត្រង់មានព្រះច្រើនណាស់។ គេយល់ឃើញថាមនុស្សអាចនឹកឃើញក្នុងខួរក្បាលថា មានព្រះច្រើនណាស់ ពីព្រោះគេមិនសូវនិយាយពីចរិយាធម៌ទេ គេយកតែទស្សនៈដែលធំបំផុត គឺព្រះប្រោសមនុស្ស។ គេមិននិយាយពីការកាន់សីលទេ។ គេនិយមជឿ និងគោរពព្រះពោធិសត្វលោកេស្វរៈ ជាពិសេស នៅស.វទី១០ ដែលគេឃើញព្រះពោធិសត្វជាច្រើន មានរូបព្រះរាប់មិនអស់នៅតាមដងខ្លួន។
អំពីឯកសារ :
ឯកសារមាន២យ៉ាង គឺឯកសារជាអក្សរ ដែលគេគូរ ឬចារនៅលើថ្មលើបន្ទះ លោហធាតុ (មាស-ប្រាក់) នៅលើផ្នត់ ដែលយើងហៅថា ក្រាំង ឬសាស្ត្រាស្លឹករឹត។ ឯកសារម្យ៉ាងទៀត ជារូបភាពដែលគេឆ្លាក់នៅលើថ្ម ឬលើឈើ។ ឯកសារដែលចារលើលោហធាតុលើផ្នត់ ឬលើសាស្ត្រាស្លឹករឹត ត្រូវបាត់បង់ ឬពុករលួយអស់ហើយ។ យើងនៅសល់តែឯកសារ ដែលចារលើថ្មដែលហៅថា សិលាចារឹក ឬអក្សរថ្ម។ តែសិលាចារឹក មិនសូវបាននឹកឃើញពីប្រវត្តិសាស្ត្រ គេចារតែរឿងរ៉ាវផ្នែកខាងសាសនា។
គេសាងព្រះបដិមា លឹង្គព្រះឥសូរ រួចហើយគេសង់លំនៅ និងគ្រឿងការពារ ឬរកអ្នកបំរើព្រះមានចុងភៅ អ្នកយាមទ្វារ អ្នកធ្វើស្រែ អ្នកច្រៀងរាំ។ គន្ធព ជាប្រុសអ្នកភ្លេង និងច្រៀង ឯស្រីទេពអប្សរជាស្រីរបាំ។ នៅសម័យបុរាណ គេមាល្ខោន ហៅថាភានី ដែលមានអ្នករាំ និងអ្នកពោល។ នៅចុងស.វទី១២ ក្នុងរជ្ជកាល ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ នៅក្នុងព្រះរាជវាំង ល្ខោនចាប់ផ្តើមសំដែងរឿងជាតក។
នៅសម័យកណ្តាល មានការប្រែប្រួលខាងសាសនា។ គេឈប់គោរពព្រះឥសូរ ព្រះនរាយណ៍ គេគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ដោយយកធម៌ និងសីលជាគោលការណ៍ ដោយមានវត្តជាមូលដ្ឋានមានសាស្ត្រាស្លឹករឹតចារជារឿងវែង រឿងខ្លី។ នៅសម័យកណ្តាល គេនៅតែនិយមរឿងរាមកេរ្តិ៍តមកទៀត។ យើងសង្កេតឃើញមាន :
- រាមកេរ្តិ៍លេខ១ (ស.វទី១៦-១៧) ដែលជារាមកេរ្តិ៍ខ្មែរសុទ្ធសាធ
- រាមកេរ្តិ៍លេខ២ (នៅស.វទី ១៨) ក្លាយមកពីសៀមគេសំដែងរឿងរាមកេរ្តិ៍ ជាល្ខោនយីកេ អាយ៉ង សេពា និងចំរៀងចាប៉ី។
នៅសម័យកណ្តាលដដែល មានការប្រែប្រួលដោយមានឈ្មួញមកពីប្រទេសពាក និងអារ៉ាប់ចូលមកស្រុកខ្មែរនាំឧបករណ៍ ភ្លេងថ្មី មានសំភោ ស្រឡៃ និងគ្រែ។
ខ្ញុំសូមបញ្ចប់ ពីរឿងមួយដែលជំនាន់ក្រោយ គួរតែស្រាវជ្រាវពីពាក្យ ទ្រ និងកូត ដែលជាពាក្យខ្មែរសុទ្ធសាធ។ នេះជាសំណួរមួយដែលយើងគួរសិក្សាស្រាវជ្រាវឲ្យបានច្បាស់លាស់”។
អ្វីដែលទើបពោលខាងលើ វាគ្រប់គ្រាន់ណាស់ទៅហើយ យើងមិនបាច់និយាយបន្ថែមទៀតទេ។ តែអ្វីដែលយើងចង់បញ្ជាក់នៅទីនេះគឺថា ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏អត្ថបទរបស់អ្នកគ្រូខាងលើនេះ នៅតែរក្សានូវអត្ថប្រយោជន៍សំរាប់ខេមរវិជ្ជា ដែលអ្នកគ្រូបានផ្តល់នូវវិភាគទានដ៏មហាធំធេងអស្ចារ្យផ្នែកសិលាចារឹកសាស្ត្រ ដែលនៅបច្ចុប្បន្នភាពកម្រនឹងមានអ្នកប្រាជ្ញណាមួយអាចនិងប្រៀបផ្ទឹមបានឡើយ៕ (ម.ត្រាណេ) - See more at: http://www.cen.com.kh/culture/detail_culturehistory/ZmQyYmFlMzdkM2Q#sthash.p0BXmo9w.dpuf
No comments:
Post a Comment