Pheng Visotharamuny: August 2015

Monday, August 24, 2015

ឈ្មោះផ្លូវ ជាភាសាអង់គ្លេស

ផ្លូវ Road
វិថី Street
រុក្ខវិថី Avenue
មហាវិថី Boulevard
ផ្លូវលំ Path
ផ្លូវកៅស៊ូ Paved road
ផ្លូវគ្រួសក្រហម Graved road
ផ្លូវដី Rough road
ផ្លូវបេតុង Concreted road
ផ្លូវលើ Skybridge
ផ្លូវជាតិ National Road
ផ្លូវទំនើប Highway
ផ្លូវកាត់ Shortcut road
ផ្លូវវាង Detouring
ផ្លូវចំណោទ Hill road
ផ្លូវតូច Small road
ផ្លូវធំ Large road
ផ្លូវឌឿងហែម Alley
ផ្លូវទ័ល Blind alley
ផ្លូវបង់លុយ Paid road
ផ្លូវលើឆ្លងផ្លូវ Overpass
ផ្លូវក្រោមដី Subway
ផ្លូវរថភ្លើង Railway
ផ្លូវទឹក Waterway
ផ្លូវគោក Land road
ផ្លូវអាកាស Airway
ផ្លូវតែ១ Single road
ផ្លូវខ្វាត់ខ្វែង Vein road
ផ្លូវបំបែក Cross road
ផ្លូវកែង Cross street
ផ្លូវកាច់ជ្រុង Corner street
ផ្លូវរលោង Smooth road
ផ្លូវចូល In
ផ្លូវចេញ Out
គន្លងផ្លូវ Lane
តារាវិថី Orbit
ស្ទះផ្លូវ Traffic jam
កំណាត់ផ្លូវ Stretch of road

Thursday, August 20, 2015

វិធីនានាក្នុងការតែងនិពន្ធ : ផេង វិសុដ្ឋារ៉ាមុនី

វិធីនានាក្នុងការតែងនិពន្ធ :

- វចនវិធី : ជាវិធីប្រើប្រាស់ពាក្យក្នុងអត្ថបទ ។ ពាក្យពេចន៍ត្រូវប្រើឲ្យស្របតាមស្ថានភាព សង្គមបរិយាកាស តួនាទី ឋានៈ មុខរបរ និងប្រភេទនៃរឿងផងដែរដូចជា ពាក្យពេចន៍របស់កសិករ អាជីវករ មន្ត្រីរាជការ រាជសព្ទ សង្ឃសព្ទជាដើម ។
- រចនាវិធី : ជាវិធីប្រើប្រាស់ឃ្លាល្បះ ដើម្បីឲ្យស្នាដៃឬអត្ថបទរឿងមានសម្រស់ទាក់ទាញអារម្មណ៍បង្កើតបាននូវបរិយាកាសអណ្តែតអណ្តូង រំភើបរីករាយ កើតទុក្ខ ព្រួយបារម្ភ ... ។
- សន្ទេហវិធី : ជាវិធីដែលអ្នកនិពន្ធធ្វើឲ្យអ្នកអានងឿងឆ្ងល់ចង់តាមដានអានបន្តទៀត ។
- បដិវិធី : ជាវិធីដែលអ្នកនិពន្ធប្រើសម្រាប់ធ្វើឲ្យតួអង្គមានទំនាស់វិបត្តិគ្នាខាងពាក្យសំដី កាយវិការ វាចាចិត្ត ។
- វណ្ណនាវិធី : ជាវិធីដែលអ្នកនិពន្ធលើកយកតួអង្គ ព្រឹត្តិការណ៍ ធម្មជាតិ ទេសភាព សកម្មភាព មកពណ៌នារៀបរាប់ឲ្យឃើញច្បាស់ហាក់នៅនឹងភ្នែកស្រស់ៗ ។
- ឧបមានវិធី : ជាវិធីដែលអ្នកនិពន្ធធ្វើការប្រៀបធៀបតួអង្គឬសកម្មភាពតួអង្គនៅក្នុងដំណើររឿងដើម្បីរំលេចនូវរូបារម្មណ៍ ។
- សំវាទវិធី : ជាវិធីដែលអ្នកនិពន្ធធ្វើឲ្យតួអង្គពីរនាក់ឡើងសន្ទនាឆ្លើយឆ្លងគ្នាអំពីបញ្ហាអ្វីមួយ ។
- ឯកវាទវិធី : ជាវិធីដែលគេធ្វើឲ្យតួអង្គមួយរងទុក្ខទោសមានការឈឺចាប់ក្នុងខ្លួន ឬមានវិប្បដិសារីអំពីរឿងអ្វីមួយដោយមានការនិយាយរំលឹកអំពីហេតុភេទឬរឿងរបស់ខ្លួនតែម្នាក់ឯង ។
- វឌ្ឍមានវិធី : ជាវិធីដែលអ្នកនិពន្ធប្រើដើម្បីធ្វើឲ្យដំណើររឿងកាន់តែតងតែងឡើងៗតាំងពីកម្រិតទាបរហូតដល់ខ្ពស់ ។
- ឧបកថាវិធី : ជាវិធីដែលអ្នកនិពន្ធចែកដំណើររឿងជាដំណាក់ៗ ។ មានន័យថា កំពុងតែនិយាយអំពីហេតុការណ៍ត្រង់នេះស្រាប់តែដំណើររឿងត្រូវផ្អាក ហើយចាប់រឿងផ្សេងមកនិយាយវិញម្តង ។
- បុនរុរ្តិវិធី : ជាវិធីតែងកាព្យធ្វើឲ្យផ្ទួនពាក្យសំដីដែលអ្នកនិពន្ធប្រើដើម្បីបញ្ជាក់សកម្មភាពបស់តួអង្គឲ្យកាន់តែជាក់ស្តែងថែមទៀត ។
- ហាសវិធី : ជាវិធីដែលអ្នកនិន្ធប្រើក្នុងដំណើររឿងធ្វើឲ្យអ្នកអានផ្ទុះសំណើចដោយមិនដឹងខ្លួន ។
- ប្រលោមវិធី : ជាវិធីដែលអ្នកនិពន្ធចេះលួងលោម បបោសអង្អែលធ្វើឲ្យអ្នកអានរីករាយរំភើប អណ្តែតអណ្តូងតាមដំណើររឿង ។
- ទារុណវិធី : ជាវិធីដែលអ្នកនិពន្ធចេះធ្វើឲ្យដំណើររឿងមានភាពកម្សត់ព្រាត់ប្រាស និងការធ្វើទុក្ខទោសតួអង្គ ។

Friday, August 7, 2015

កត្តាដែលធ្វើឲ្យអរិយធម៌អង្គររុងរឿង

កត្តាចំបងៗដែលធ្វើឲ្យអរិយធម៌អង្គររុងរឿងរួមមានៈ

កត្តាមនុស្ស ឬពលកម្មមនុស្ស
- ព្រះរាជាព្រះអង្គដឹកនាំនិងបញ្ជាផ្ទាល់
- មេដឹកនាំនិងអ្នកក្រោមបង្គាប់មានសាមគ្គីភាព
ឯកភាព និងមានឧត្តមគតិជាតិ
- មានប្រជាធិបតេយ្យក្នុងការដឹកនាំនិងគ្រប់គ្រង
- មានទំនុកចិត្តលើអ្នកដឹកនាំ
- មានគំនិតច្នៃប្រឌិត មានការសាកល្បងដកពិសោធន៍
- គោរពលទ្ធិទេវរាជ ពុទ្ធរាជ

កត្តាភូមិសាស្ត្រ
- ដីមានជីជាតិ សំបូរសម្បត្តិធម្មជាតិ ត្រីសាច់ ព្រៃឈើ
សត្វ សំបូរបែប ផ្លូវគមនាគមន៍ជើងទឹកបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលដល់ការធ្វើពាណិជ្ជកម្ម

កត្តាប្រវត្តិសាស្ត្រ

- កម្ពុជាគឺជាមហានគរ ជាមហាអំណាចមានទឹកដីលាតសន្ធឹងគ្របដណ្តប់មួយភាគធំនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍
- អាណាចក្រខ្មែរមានអំណាច និងឥទ្ធិពលជាប្រទេសចក្រភពមួយ មានប្រទេសមួយចំនួននាំស៊ួយសាអាករមកថ្វាយស្តេចក្រុងកម្ពុជា

សរុបមកកត្តាមនុស្សនិងពលកម្មមនុស្ស ជាកត្តាចំបងធ្វើឲ្យអរិយធម៌អង្គររុងរឿង។

វប្បធម៌ទូទៅ ដោយ បេង ហេង និង ញឹម បាក់នង សាស្រ្តាចារ្យអក្សរសាស្ត្រមនុស្សសាស្ត្រ បោះពុម្ព ឆ្នាំ១៩៩៤

សូមស្វែងយល់លំអិតបន្ថែមក្នុងសៀវភៅ អាទិទេពក្រុងអង្គរដោយ ថាត់ វ៉ាន់ផាត និង កែវ សុភុន

គុណសម្បត្តិរបស់អ្នកដឹកនាំ

អ្នកដឹកនាំត្រូវមាន សុខភាព សមត្ថភាព និងគុណធម៌ដើម្បីបំពេញតួនាទីជាអ្នកដឹកនាំល្អ។
សុខភាព ជាគុណសម្បត្តិផ្នែករាងកាយដែលអ្នកដឹកនាំទាំងឡាយត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ថែរក្សាឲ្យបានរឹងប៉ឹង។
សមត្ថភាព ជាគុណសម្បត្តិផ្នែកសតិបញ្ញាដែលអ្នកដឹកនាំទំាងឡាយត្រូវបំពេញបន្ថែមឲ្យរឹងរឹតតែខ្លាំងក្លាឡើងជាលំដាប់។
គុណធម៌ ជាគុណសម្បត្តិផ្នែកផ្លូវចិត្តនិងការប្រព្រឹត្តិ ដែលអ្នកដឹកនាំត្រូវថែរក្សា និងគោរពស្មើអាយុជីវិតរបស់ខ្លួន។ បើប្រៀបធៀបនឹងលំនៅដ្ឋានរបស់មនុស្ស គុណសម្បត្តិទាំង៣ ប្រការនេះមានដូចតទៅ៖

សុខភាព ទុកជាសសរផ្ទះ មាននាទីសម្រាប់ទ្រ

សមត្ថភាព ទុកដូចជាជញ្ជាំងផ្ទះ មាននាទីសម្រាប់បិទបាំង

គុណធម៌ ទុកដូចជាដំបូលផ្ទះ មាននាទីសម្រាប់ការពារ

គុណសម្បត្តិទី១ សុខភាព

លក្ខណៈរបស់អ្នកមានសុខភាពល្អរួមមានដូចជា៖
- ជាបុរសឬស្ត្រីពេញលក្ខណៈ
- រាងកាយមិនពិកលពិការ
- ជាមនុស្សមិនជរាពេក
- ជាមនុស្សមិនវិកលចរិត មិនសរសៃប្រសាទ
- ធន់នឹងជំងឺ គឺមិនងាយឈឺផ្តេសផ្តាស
- មិនមានរោគធ្ងន់ ឬសាហាវណាមួយបៀតបៀន
- ជាមនុស្សមានអនាម័យ មិនស្មោកគ្រោក

បើសិនជាមានជំងឺបៀតបៀន ត្រូវប្រញាប់ព្យាបាលឲ្យបានរួសរាន់ ព្រោះថាការបណ្តែតបណ្តោយជំងឺតិចតួចថ្ងៃនេះ អាចនឹងឲ្យឈឺធ្ងន់ថ្ងៃស្អែកដែលរឹតឲ្យខូចការកាន់តែច្រើន។ នៅសហរដ្ឋអាមេរិកកាលប្រធានាធិបតេយ្យរ៉ូណាល់រេហ្គិន មានជំងឺធ្ងន់ ត្រូវវះកាត់ គេឃើញថាលុយដុល្លារ ដែលជារូបិយបណ្ណគោលនៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកចុះថោកភ្លាមមួយរំពេច រីឯក្នុងករណីប្រទេសកម្ពុជាវិញ ជំងឺរបស់សេនាប្រមុខ លន់ នល់ ជាបច្ច័យមួយយ៉ាងធំផងដែរ ដែលនាំឲ្យប្រទេសខ្មែរធ្លាក់ចុះ ព្រោះលោកលន់ នល់ មិនអាចមានសមត្ថភាពបញ្ជា និងដឹកនាំប្រទេសឲ្យដិតដល់។ ពុទ្ធភាសិតមួយពោលថា " អរោគ្យា បរមា លាភា ការមិនមានរោគ គឺជាលាភដ៏ធំបំផុត" ។

គុណសម្បត្តិទី២ សមត្ថភាព

សមត្ថភាព គឺភាពដែលអាចបំពេញកិច្ចការណាមួយឲ្យសម្រេចបានដោយមធ្យោបាយគ្រប់បែប យ៉ាង ទាំងផ្លូវកាយ ផ្លូវចិត្ត ផ្លូវបញ្ញា ទាំងផ្លូវសម្ភារៈ។ សមត្ថភាព គឺជាដំណើរធ្វើកើត ដំណើរដែលអាចទៅរួចអាចប្រឹងប្រែងបាន។

លក្ខណៈរបស់អ្នកមានសមត្ថភាពមាន៨យ៉ាង គឺជាអ្នកជឿមានហេតុផល ជាអ្នកមានញាណ ជាអ្នកមានប្រាជ្ញាខ្ពង់ខ្ពស់ ជាអ្នកខ្លាំងប្រសើរលើសគេ ជាអ្នកមានកម្លាំង១០ ជាអ្នកមានទេពកោសល្យ ជាអ្នកមានយុត្តិធម៌ និងជាអ្នកមានសេចក្តីព្យាយាម។

- អ្នកជឿមានហេតុផលៈ "ធ្វើមេគេហើយ នៅត្រចៀកស្រាលទៀត " នេះជាពាក្យដែលខ្មែរចំណាំនិយាយរិះគន់មេដឹកនាំណាដែលគេនិយាយអ្វី បន្តិចក៏ជឿ អ្វីបន្តិចក៏ខឹង ព្រោះគិតថារឿងហ្នឹងជារឿងពិត។ គោលការណ៍នៃការជឿចំនួន១០យ៉ាងដែលត្រូវយកមកពិចារណាមុនដាក់ជំនឿ ថារឿងហ្នឹងពិតឬមិនពិត៖ (១) កុំដាក់ចិត្តជឿព្រោះគ្រាន់តែការបានឮតៗគ្នាមក (២) កុំដាក់ចិត្តជឿព្រោះដោយការកាន់តៗគ្នាជាប្រពៃណីតមក (៣) កុំដាក់ចិត្តជឿព្រោះដោយការនិទានតៗគ្នា (៤) កុំដាក់ចិត្តជឿព្រោះដោយការអាងតម្រាឬគម្ពី (៥) កុំដាក់ចិត្តជឿព្រោះការគិតបែបតក្កវិទ្យា (៦) កុំដាក់ចិត្តជឿដោយការអនុមាន (៧) កុំដាក់ចិត្តជឿព្រោះការពិចារណាតាមបែបហេតុផល (៨) កុំដាក់ចិត្តជឿព្រោះត្រូវនឹងទ្រឹស្តីដែលបានពិនិត្យហើយ (៩) កុំដាក់ចិត្តជឿព្រោះមើលទៅរូបលក្ខណៈដូចជាអញ្ចឹងមែន (១០) កុំដាក់ចិត្តជឿព្រោះលោកនោះជាគ្រូរបស់យើង។

- អ្នកមានញាណៈ ជាអ្នកមានប្រាជ្ញាចាក់ឆ្លុះ ដឹងជ្រៅជ្រះ ដឹងសព្វគ្រប់។ ញាណ ឬការដឹងច្បាស់មាន៣ប្រការ គឺដឹងអតីតកាល(ដឹងពីអតីតកាលរបស់រឿង កិច្ចការ ឬហេតុការណ៍ណាមួយដោយច្បាស់លាស់ និងអាចកំណត់លំដាប់ហេតុការណ៍នោះបានគ្រប់លក្ខណៈ) ដឹងអនាគត(កាត់ស្មានហេតុការណ៍ដែលនឹងកើតឡើងបានដោយត្រឹមត្រូវ ដោយយោងភ្ជាប់នឹងហេតុការណ៍បច្ចុប្បន្ន) និងដឹងបច្ចុប្បន្ន (ដឹងដំណើរការដែលកំពុងប្រព្រឹត្តិទៅ មានលក្ខណៈបែបណា មានបច្ច័យអ្វីខ្លះ មានលក្ខណ្ឌយ៉ាងណា)។

- អ្នកមានប្រាជ្ញាជាន់ខ្ពស់ៈ (១) ឃើញហេតុណាមួយកើតឡើង ក៏អាចវែកញែកពង្រីក ថ្លឹងថ្លែង តភ្ជាប់ទៅរកហេតុផល ឬវិបាកដែលនឹងត្រូវកើតឡើងភ្លាមមួយរំពេច ដូចពាក្យខ្មែរច្រើនពោលថា " និយាយតែពីរបីម៉ាត់រហ័សយល់ដឹងថាចង់ធ្វើអ្វី ចង់បានអ្វីភ្លាម " (២) ឆាប់ចាប់បានសេចក្តីលំអិតនៃបញ្ហា ឬរឿងណាមួយដែលគេពន្យល់ ដឹងថារឿងហ្នឹងមានប្រភពមកពីណា (៣) មានបញ្ញាឆ្លៀវឆ្លាតក្នុងភាសា ស្គាល់ស័ព្ទ ពាក្យបញ្ញត្តិ ស្ទាត់ជំនាញក្នុងការនិយាយ ចេះនិយាយពិរោះឲ្យគេស្តាប់បាន ឲ្យគេចូលចិត្ត និងឲ្យគេជឿជាក់ តាមសេចក្តីប្រថ្នារបស់ខ្លួន (៤) បញ្ញាគិតលឿន យល់ច្បាស់ក្នុងចំណេះដឹង អាចយកទៅប្រើការបានប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និងប្រសិទ្ធផល ស្របទៅតាមស្ថានការណ៍។

- អ្នកខ្លាំងប្រសើរលើសគេៈ អ្នកដឹកនាំគេ ត្រូវខ្លាំងជាងប្រជាជន ទើបប្រជាជនទុកចិត្តឲ្យធ្វើជាប្រមុខគេបាន។ ដើម្បីក្លាយជាមនុស្សអច្ឆរិយៈក្នុងក្រសែភ្នែកប្រជាជន អ្នកដឹកនាំត្រូវ (១) ការឃើញដ៏ប្រសើរៈ ជាអ្នកឃើញសេចក្តីទុក្ខរបស់ប្រជាជន ឃើញបញ្ហាក្នុងសង្គម ជាអ្នកពេញចិត្តក្នុងការដើរសាកសួរប្រជាជនខ្លួន (២) ការស្តាប់ដ៏ប្រសើរៈ ចេះស្តាប់ ចូលចិត្តស្តាប់ និងពូកែស្តាប់ (៣) កាលបើអ្នកដឹកនាំបានឃើញ បានដឹង នូវបញ្ហា សេចក្តីត្រូវការ និងដំណោះស្រាយ ហើយ អ្នកដឹកនាំត្រូវយកមកចាត់ចែងជាក្រុម ជាថ្នាក់ ទៅតាមប្រភេទ តាមលំដាប់សំខាន់។ កន្លែងណាដែលព័ត៌មានមានមិនគ្រប់គ្រាន់ក៏យកមកបំពេញបន្ថែម។ កន្លែងដែលលើសហួសពីការពិត ក៏កាត់ចេញចម្រាញ់តែរបស់ណាដែលមានប្រយោជន៍ពិតៗ (៤) ការសិក្សាដ៏ប្រសើរៈ សិក្សាពិនិត្យឲ្យបានច្បាស់ អ្វីជាបញ្ហាចំបងរបស់រាស្ត្រ អ្វីជាប្រភពនៃបញ្ហាទាំងនោះ អ្វីជាសេចក្តីត្រូវការដែលរាស្ត្រចង់បានយ៉ាងពិតប្រាកដ កម្មវិធីនិងមធ្យោបាយណាដែលអាចអាចកំចាត់នូវបញ្ហានិងបំពេញសេចក្តី ត្រូវការរបស់រាស្ត្របាន។ (៥) ជាអ្នកបម្រើដ៏ប្រសើរៈ បន្ទាប់ពីបានសិក្សានូវបញ្ហា សេចក្តីត្រូវការ និងវិធីដោះស្រាយហើយ ត្រូវយកទៅអនុវត្តន៍ឲ្យក្លាយជាប្រយោជន៍រាស្ត្រ។ (៦) ការរំលឹកដ៏ប្រសើរៈ កិច្ចការណាដែលអនុវត្តន៍ហើយ អ្នកដឹកនាំត្រូវតាមដាន ស្តាប់ឲ្យបានជារឿយៗ ថាមានដំណើរដល់ណាហើយ មានបញ្ហាអ្វីជាឧបសគ្គថែមទៀតទេ។ រួចហើយក៏យកព័ត៌មានទាំងនោះមកចាត់លំដាប់សារជាថ្មី ព្រមទាំងសិក្សាឲ្យបានច្បាស់លាស់។

- អ្នកមានកម្លាំង១០៖ (១) យល់ច្បាស់ពីច្បាប់និងគោលការណ៍ដែលទាក់ទងនឹងតួនាទីរបស់ខ្លួន (២) យល់ពីការប្រព្រឹត្តិរបស់មនុស្សនិងដឹងថាការប្រព្រឹត្តិបែបនេះនឹង នាំដល់លទ្ធផលបែបនោះ ឬថាលទ្ធផលបែបនេះចេញមកពីការប្រព្រឹត្តិបែបណា (៣) យល់ដឹងពីមធ្យោបាយ យុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់នាំទៅរកគោលដៅ (៤) យល់ដឹងច្បាស់ក្នុងរឿងសង្គមវិទ្យា រដ្ឋសាស្ត្រ (៥) យល់ច្បាស់ពីលក្ខណៈខុសគ្នារបស់បុគ្គលនីមួយៗ ក្រុមនីមួយៗ បក្សនីមួយៗ ទាំងខាងអាធ្យាស្រ័យ និន្នាការ មនោគមវិជ្ជា និងភាពប៉ិនប្រសព្វពីកំណើត (៦) យល់ដឹងពីភាពផ្សេងៗ រវាងបុគ្គលខាងផ្នែកកម្រិតសតិបញ្ញា សមត្ថភាព វិវឌ្ឍនាការក្នុងផ្នែកផ្សេងៗ និងការត្រៀមខ្លួនដើម្បីធ្វើការអភិវឌ្ឍន៍ (៧) ដឹងនូវបច្ច័យផ្សេងៗដែលនឹងទៅជាឧបសគ្គ ឬជាជំនួសក្នុងការដឹកនាំ និងចេះកែខៃកត្តាទាំងនោះ (៨) ដឹងពីអតីតកាល និងបទពិសោធន៍របស់អ្នកនៅក្រោមបង្គាប់ (៩) ប្រមើលមើលដឹងនូវផលអនាគត និង (១០) ដឹងច្បាស់ប្រាកដក្នុងចិត្តនូវលក្ខណៈផលសម្រេចដែលខ្លួនចង់បាន។

- អ្នកមានទេពកោសល្យៈ ប៉ិនប្រសប់ ឈ្លាសវៃ ដូចពាក្យខ្មែរនិយាយថា "ចេះដប់មិនស្មើប្រសប់មួយ"។ (១) ឆ្លាតក្នុងការចំរើន ដឹងធ្វើអ្វីនាំឲ្យចំរើន (២) ឆ្លាតក្នុងសេចក្តីវិនាស ដឹងថាអ្វីដែលនាំឲ្យកើតក្តីវិនាស (៣) ប៉ិនប្រសប់ក្នុងវិធីដោះស្រាយនិងសម្រេចផល។

- អ្នកមានយុត្តិធម៌ៈ ជៀសវាងអគតិ៤ គឺ (១) លំអៀងព្រោះស្រឡាញ់ (២) លំអៀងព្រោះក្រោធ ព្រោះស្អប់ (៣) លំអៀងព្រោះខ្លាច មានខ្លាចគេបៀតបៀនជាដើម (៤) លំអៀងព្រោះវង្វេងព្រោះ មិនដឹងដល់សាច់រឿង។

- អ្នកមានសេចក្តីព្យាយាមៈ សេចក្តីព្យាយាមរបស់អ្នកដឹកនាំ ត្រូវប្រកបដោយអង្គ៤ប្រការ គឺព្យាយាមការពារកុំឲ្យកើតបញ្ហា ព្យាយាមកំចាត់បញ្ហាដែលមានឲ្យអស់ទៅ ព្យាយាមសាងនូវសេចក្តីសុខស្រួលឲ្យកើតមានឡើង និងព្យាយាមរក្សានូវសេចក្តីសុខស្រួលនោះឲ្យគង់វង្សចម្រើនតទៅ ទៀត។

គុណសម្បត្តិទី៣ គុណធម៌

គុណធម៌ធំៗរបស់អ្នកដឹកនាំមាន ទសពិធរាជធម៌ ១០ចំនុច និង ព្រហ្មវិហារធម៌ ៤ចំនុច។

- ទសពិធរាជធម៌

១. ទាន បានដល់ការឲ្យ៣ប្រការធំៗ គឺ ឲ្យវត្ថុ ឲ្យចំណេះដឹង និងឲ្យការអភ័យទោស។
២. សីល ឬការប្រព្រឹត្តល្អៈ ធ្វើខ្លួនស្ថិតក្នុងប្រក្រតីភាព មិនបង្កសេចក្តីក្តៅក្រហាយដល់អ្នកដទៃ គោរពច្បាប់វិន័យ ចិញ្ចឹមជីវិតក្នុងផ្លូវសុចរិត និងប្រើរបស់ទ្រព្យប្រកបដោយការពិចារណា។
៣. បរិច្ចាគ ឬការបរិច្ចាគៈ លះបង់ដោយពុំគិតចង់បានអ្វីមកវិញ ដែលជាបច្ច័យឲ្យគេគោរព សរសើរ ជាគម្រូ។ លះបង់ទ្រព្យដើម្បីអវៈយវៈ លះបង់អវៈយវៈដើម្បីជីវិត លះបង់ជីវិតដើម្បីភាពត្រឹមត្រូវ។
៤. អាជ្ជវៈ ឬការស្មោះត្រង់ៈ ត្រង់ក្នុងតួនាទី ត្រង់ក្នុងការងារ ត្រង់ចំពោះវាចា ត្រង់ចំពោះបុគ្គល ត្រង់ចំពោះប្រជារាស្ត្រ និងត្រង់ចំពោះសេចក្តីល្អ។
៥. មទ្ទវៈ ឬការទន់ភ្លន់ៈ មិនរឹងរូស មិនចចេស គោរពទៅតាមមតិរបស់រាស្ត្រ បត់បែនទៅតាមស្ថានការណ៍ ធ្វើឲ្យសង្គម កើតសាមគ្គីភាព។
៦. តបៈ ឬការដុតកិលេសៈ ការដុតកំដៅអំពើអាក្រក់ ដុតកម្លោចជនអាក្រក់កុំឲ្យមានក្នុងសង្គម ធ្វើឲ្យជនអាក្រក់មិនហ៊ានធ្វើបាបតទៅទៀត ធ្វើឲ្យជនល្អមានចិត្តធ្វើល្អជាប្រយោជន៍រួម។
៧. អក្កោធៈ ឬការមិនក្រោធៈ មិនក្រោធ មិនខឹង ព្រោះសេចដ្ឋកិច្ចក្តី នយោបាយក្តី ទាហានក្តី មិនអាចប្រើខឹងបានទេ ព្រោះខឹងនាំឲ្យខុស។
៨. អវិហឹង្សា ឬការមិនបៀតបៀនៈ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិកុមារ សិទ្ធិស្ត្រី និងសិទ្ធិសត្វតិរច្ឆាន។
៩. ខន្តី ឬការអត់ធន់ៈ ទាល់តែ អត់ធន់ អត់ទ្រាំ អត់ធ្មត់ ទើបសមគួរធ្វើជាអ្នកដឹកនាំ។ អត់ធន់ចំពោះកិលេសខ្លួន អត់ធន់ចំពោះភាពល្ងង់ខ្លៅរបស់ខ្លួន អត់ធន់ចំពោះអ្នកតូច អត់ធន់ចំពោះការងាររបស់ខ្លួន អត់ធន់ចំពោះពាក្យណែនាំ ពាក្យប្រឹក្សា អត់ធន់ចំពោះសេចក្តីប្រមាទធ្វេសប្រហែល អត់ធន់ចំពោះមនុស្សល្ងង់ អត់ធន់ចំពោះកូនក្មេង អត់ធន់ចំពោះអ្នកប្រឆាំង អត់ធន់ចំពោះពាក្យត្មះតិះដៀល អត់ធន់ចំពោះសង្គម អត់ធន់ចំពោះពេលវេលា អត់ធន់ចំពោះការប្រែប្រួលនៃធម្មជាតិ អត់ធន់ចំពោះបដិបត្តិធម៌ ។ល។
១០. អវិរោធនៈ ឬការមិនធ្វើខុសៈ ភាវនាជាប់ជាប្រចាំថា អញនឹងមិនធ្វើខុស អញនឹងមិនធ្វើខុស ។

- ព្រហ្មវិហារធម៌ៈ
១. មេត្តាៈ អាណិតស្រឡាញ់ចង់ឲ្យគេបានសុខ។
២. ករុណាៈ ជួយសង្គ្រោះឲ្យគេរួចពីទុក្ខ។
៣. មុទិតាៈ ត្រេកអរដែលគេបានសុខ។
៤. ឧបេក្ខាៈ ដាក់ចិត្តជាកណ្តាល
ប្រភពៈ សៀវភៅ ព្រះបាទធម្មិក និពន្ធដោយ ឥន្ទបញ្ញោភិក្ខុ ហេង មណីចិន្តា បោះពុម្ពឆ្នាំ១៩៩៥

វីធីសាស្រ្តលេបទឹកដីខ្មែរ និង រំលើងគ្រឹះអរិយធម៌ខ្មែរ របស់យួន ៖ សិក្សាស្រាវជ្រាវ និង បង្ហាញជូនដោយ ៖ ផេង វិសុដ្ឋារ៉ាមុនី

វីធីសាស្រ្តលេបទឹកដីខ្មែរ និង រំលើងគ្រឹះអរិយធម៌ខ្មែរ របស់យួន ៖
សិក្សាស្រាវជ្រាវ និង បង្ហាញជូនដោយ ៖ ផេង វិសុដ្ឋារ៉ាមុនី
-----------------------------------------------------------------------------
1-បំបែកញាតិវង្សស្តេចខ្មែរនិងបន្ថយជំនឿ
2-វិធីលើកបន្តុបមនុស្សលក់ជាតិខ្លួនកាន់អំណាចតាមដំណែង
3-វិធីប្រើគិញសំងាត់ធ្វើការជាមួយពីថ្នាក់ក្រោមរហូតដល់កំពូល
4-វិធីបង្កាត់ពូជសាសន៍ មន្ត្រីកំពូលដល់ប្រជាជនធម្មតា
5-វិធីទិញទឹកចិត្តមន្ត្រីធំរបស់ខ្មែរ ជាលុយ បុណ្យសក្តិ ស្រីស្អាត
6-វិធីអប់រំទ័ពខ្មែរអោយយលថា អំណាច ស្រី ស្រា ជារឿងសំខាន់
7-វិធីកាន់កាប់សេដ្ឋកិច្ចនិងក្តោបក្តប់ទូទាំងប្រទេសជាដង្ហើមរស់របស់ខ្មែរ
8-វិធីគ្រប់គ្រងបច្ចេកវិទ្យាទូទាំងប្រទេស ប្រព័ន្ធទូរស័ព្ទ(កិច្ចការសំងាត់ជាតិ)
9-វិធីបន្សោយវិស័យអប់រំតាមទ្រឹស្តីឡៅសុឺ(ចង់គ្រប់គ្រងនិងដាក់អាណានិគមលើប្រទេសមួយត្រូវធ្វើអោយ
ប្រជាជនរបស់ប្រទេសនេះក្លាយជាមនុស្សល្ងង់ខ្លៅ)
10-វិធីបង្កើតសមាគមន៍តាមខេត្តនីមួយៗ(អនាគតក្លាយជារដ្ឋបាលនយោបាយ)
11-វិធីលំហូរជនជាតិយួនជាជនអន្តោរប្រវេសន៍ខុសច្បាប់និងស្របច្បាប់
12-វិធីសម្បទានដីអោយក្រុមហ៊ុយួន99ឆ្នាំ
13-វិធីពន្យាកំណើត(កាត់បន្ឋយធនធានមនុស្សខ្មែរអោយនៅសល់កាន់តែតិចទៅ)បាត់បង់មនុស្សស្មើនឹងបា
ត់បង់ទឹកដី។
14-វិធីបង្ករជំលោះតាមតំបន់ជាប់ព្រំប្រទល់ដែន
15-វិធីដាក់ថ្នាំគីមីក្នុងចំណីអាហារលក់អោយខ្មែរ
16-វិធីចំណាកស្រុករបស់ប្រជាពលរដ្ខ(មិនបង្កើតការងារអោយគ្រប់គ្រាន់ ប្រាក់ខែថោក)
17-បង្កើតពាក្យ(ពុទ្ធទំនាយ)យួនបង្កើតវាឡើងដើម្បីសង្កត់ផ្លូវចិត្តខ្មែរ
18-វិធីបំបាត់មនសិការ(យុវជនលែងស្គាល់តំលៃជាតិខ្លួន)
19-វិធីពង្វួកស្មារតីយុវជនដោយភាពភ្លើតភ្លឺននិងគ្រឿងស្រវឹង(ស្លាប់ដោយគ្រោះថ្នាក់ចរាចរ)
20-វិធីបំពុលក្នុងវិស័យសាសនា(សង្ឃគិញរបស់យួនបបំផ្លាញតំលៃពុទ្ធសាសនា)